Lenen slecht voor leraar
Professor Hoekstra is hoogleraar aan de TU Delft in Luchtvaart -en Ruimtevaarttechnologie. In een analyse van de consequenties van een leenstelsel voor de latere inkomensposities en welvaart van aankomende studenten. Rekent hij voor dat de opvatting in de universitaire wereld, dat het met een sociaal-leenstelsel relatief mee zal vallen een ernstig misverstand is. Zo wijst hij erop dat een leraar in de toekomst voor de studieschuldaflossing beduidend onder het modaal inkomen zal worden gedrukt. Ook maakt Hoekstra ernstige zorgen over de schulden die met name “Harde bèta’s’ zullen moeten opnemen, omdat bij hen de studielast, het compenseren via bijbaantjes veel minder mogelijk maakt.
In zijn artikel op de site van zijn universiteit komt hij daarbij onder meer tot de volgende argumentaties.
Betrouwbare overheid?
Volgens Hoekstra geeft de overheid een tegenstrijdige boodschap af. “Het meest gehoorde argument is de eerste van het lijstje: de studielening, die de basisbeurs vervangt, is geen schuld maar een investering in je toekomst. Je verdient het vanzelf terug. Dit is dus de overheid die zegt: een schuld is niet erg, om zelf van hun schuld af te komen. Het ene moment is schuld dus iets ergs: de staatsschuld mag niet te hoog worden. Maar als die schuld verschoven moet worden naar slechts een gedeelte van de bevolking, en dus voor die individuen een veel groter gevolg heeft, is het opeens geen schuld, nee, het is een investering en helemaal niet erg. Dat is inconsequent en past niet helemaal bij het beeld van een betrouwbare overheid, die er voor de burgers is in plaats van andersom.”
De Delftse hoogleraar rekent voor dat een leraar met een modaal inkomen hard getroffen wordt. “Laten we eens kijken hoe veel de overheid dan zelf betaalt aan academische werknemers, die hebben geleend omdat diezelfde overheid zegt dat je zoveel gaat verdienen. Men wil bijvoorbeeld meer academici voor de klas: het aanvangssalaris in het voortgezet onderwijs is 2445 euro bruto (1811 euro netto). Ter vergelijking: een modaal inkomen is 2550 euro bruto per maand, dus het is 100 euro onder modaal. Een gezin kun je er maar moeilijk van onderhouden: daarvoor is het modaal inkomen 6358 euro bruto per maand. Zelfs voor de helft daarvan kom je nog 700 euro bruto tekort, zonder aflossing van enige schuld.
“Dus het argument dat je als academicus altijd meteen veel gaat verdienen is duidelijk niet waar. Tenzij het beleid erop gericht is geen academici voor de klas te krijgen en ik de onderwijsschalen niet mag gebruiken. Anders is dit weer een voorbeeld van een inconsequente overheid die zegt: je gaat veel verdienen als je studeert, dus neem onze schuld maar over. Oh, je gaat bij ons werken? Dan krijg je een lager dan gemiddeld salaris.”
Exacte studies harder getroffen
Volgens Hoekstra worden bèta-studenten ook veel harder getroffen omdat zij een veel intensiever onderwijsprogramma volgen en daarom veel meer moeten lenen. “ De exacte studies vereisen veel meer aanwezigheid. Meestal is er slechts één middag vrij, en welke dat is, varieert ieder kwartaal. Bij alfa studies zijn er gemakkelijk 3 dagen collegevrij. Bovendien moet je voor een exacte studie de vakken goed bijhouden door middel van veel huiswerk om het te blijven snappen. Dat is niet op te lossen met een piekinspanning later, vlak voor een deadline. In de praktijk betekent dit dat je met een exacte studie hoogstens één dag in het weekend kunt werken. De enige vakantie is de zomervakantie (zonder tentamens zo’n 4 weken). De andere weekenddag en de avonden zijn nodig om te studeren.”
Laten we optimistisch zijn
Ook door de studieduur worden bèta’s door het leenstelsel extra hard getroffen zo legt Hoekstra uit. “’Hoeveel jaar duurt de studie?’ Hier treedt een andere ongelijkheid op tussen alfa studies en exacte studierichtingen. De exacte WO-studies hebben voor bachelor en master samen een programma van 5 jaar in totaal. Veel studenten halen wel eens een keer een vak niet en dat leidt snel tot een jaar vertraging, soms zowel voor bachelor als master. Nu is 7 jaar zeker geen uitzondering. Maar laten we optimistisch zijn: studenten gaan het voortaan in 6 jaar doen. Dat is dus een studieschuld van 45792 euro of 63648 euro, afhankelijk van of je ouders de 250 euro op kunnen brengen of niet. En het effect van de extra uitgaven door de afschaffing van de OV-kaart hebben we nog niet eens meegenomen. Dan komt er nog eens een paar duizend euro bij.”
Asociaal schuldenstelsel
De schuld valt dus niet mee volgens Hoekstra: “Een schuld van 40 000 euro tot bijna 70 000 euro is niet een klein bedrag. Als je gaat samenwonen met iemand, die ook gestudeerd heeft, heb je samen zomaar meer dan een ton schuld. Probeer dan maar eens een hypotheek te krijgen. Of de hypotheekverstrekkers het nu meerekenen of niet, een maandelijkse aflossing van 260 euro per persoon, ofwel 520 euro per maand voor een gezin, is niet onaanzienlijk maar een flinke aderlating.”
“Maar, zeggen de voorstanders dan, let op: het is een sociaal leenstelsel. Is dat zo? Het maandbedrag bij een schuld van 50000 euro en een rente van 2% is 260 euro aflossing per maand en het kost je 15 jaar om dat af te lossen. Trek dit bedrag eens af van het leraarssalaris en je zit netto 360 euro onder modaal! En alleen onder bepaalde voorwaarden wordt na 15 jaar de eventuele restschuld kwijtgescholden. Dan ben je dus minimaal 40 jaar oud. En dan pas kun je eindelijk gaan beginnen met een huis en een gezin. Kortom: het argument dat het wel meevalt met de schuld, is gewoonweg niet waar. Tot je 40e geen huis kunnen kopen omdat je schulden hebt, is ook niet erg ‘sociaal’. Gewoon een leenstelsel dus. Of een asociaal hoge schulden-stelsel.”
Recept voor een bankencrisis
“Het zal even duren voordat dit tot iedereen doordringt en er zullen altijd optimisten zijn. Dit veroorzaakt een enorme bubbel van studieschulden, die net als de hypotheekschulden, verantwoordelijk voor de huidige crisis, wel eens oninbaar konden blijken. Zeker als particuliere geldverstrekkers deze markt ontdekken en hele gunstige leningen gaan aanbieden, is daarmee het recept voor de volgende bankencrisis een gegeven. Iets wat in de VS nu al dreigt te gebeuren.”
Wat nu?
“Het is echter nog niet te laat: ik zou alle studenten, maar ook de anderen, op willen roepen deze afbraak van ons hoger onderwijs te stoppen. Als we laten zien dat dit maatschappelijk niet aanvaard wordt, is er nog een kans dat dit niet uitgevoerd wordt. De ramp kan nog afgewend worden, maar dan moet er wel wat gebeuren. De overheid rekent op de asociale student die denkt: Na mij de zondvloed, ieder voor zich. Laat zien dat dat beeld niet klopt!”
