Na-apen belangrijker dan winnen
In het onderzoek van cognitief psycholoog Marnix Naber, die een jaar onderzoek deed aan de Universiteit Harvard, streden vijftig proefpersonen in tweetallen tegen elkaar om de winst in het computerspel ‘Whack-a-mole’. Ze konden geld verdienen door sneller dan hun tegenstander op een groot scherm de juiste mollen die in beeld verschenen weg te tikken.
De verwachting was dat wanneer de tegenstander langzamer reageert, de ander daar op inspeelt door zijn of haar eigen reactietijd te versnellen. Het tegenovergestelde bleek echter het geval: proefpersonen bleken hun reactietijd juist op elkaar af te stemmen. Ongeacht of de ene proefpersoon zijn of haar reactietijd vertraagde of versnelde, paste de ander zijn of haar eigen tempo hier op aan. Aangezien de proefpersonen hierdoor minder mollen raakten, dan wanneer ze wel een continu hoog tempo hadden aangehouden, verdienden ze in totaal minder geld.
We apen zelfs computers na
Het kopieereffect hield ook stand toen de onderzoekers in een tweede experiment een acteur expliciet instrueerden om afwisselend sneller en dan weer langzamer te reageren op de mollen. Ook wisselde de acteur stelselmatig tussen het maken van lange bewegingen (om mollen weg te tikken die zich verder weg bevonden) en kortere bewegingen. De twintig proefpersonen die aan dit tweede experiment deelnamen, bleken telkens zowel qua reactietijd als qua lengte van de bewegingen synchroon de acteur na te doen.
Om het effect van imitatie nog verder te onderzoeken, lieten de onderzoekers tot slot in een derde experiment twintig proefpersonen het opnemen tegen een virtuele speler. Hierbij was alleen zichtbaar wanneer de computer een mol raakte, waar de reactietijd uit af te leiden was. De lengte van de bewegingen die de virtuele speler maakte waren niet waar te nemen. Het bleek dat de proefpersonen enkel de reactietijden na-aapten, en qua lengte van de bewegingen afweken van de computer, omdat ze dit niet zagen. Mensen nemen dus zelfs specifiek gedrag van een computer over, als handelingen maar duidelijk te zien zijn.
Hooliganisme, roken en Facebookfeesten
Mensen spiegelen elkaars gedrag, omdat het een efficiënte manier is om iets nieuws te leren. ‘Imitatie heeft waarschijnlijk een belangrijke rol in de evolutie gespeeld om gunstig gedrag aan de volgende generatie door te geven’, aldus Naber. ‘Het breinmechanisme, wat aanzet tot imitatie, opereert buiten ons bewustzijn en daarom ontdekken we doorgaans niet dat we soms klungelig gedrag kopiëren.’ Tot nu toe werd gedacht dat imiteren met name voorkomt in situaties waarbij mensen met elkaar moeten samenwerken. Maar: ‘Het imitatieproces is blijkbaar dermate automatisch dat mensen het niet kunnen onderdrukken in competitieve situaties’.
De bevindingen kunnen belangrijk zijn voor de topsport. In de toekomst wil Naber graag uitzoeken of imitatie ook plaatsvindt in commerciële competities waar meer op het spel staat dan een paar euro. ‘Misschien draagt de vaardigheid om imitatie in de juiste situaties te onderdrukken bij aan de ontwikkeling van een professionele sporter’. Daarnaast is Naber benieuwd naar de invloed van imitatie op cultureel maatschappelijke ontwikkelingen en grootschalige groepsdynamiek. De onbewuste drang tot imitatie veroorzaakt wellicht de onderlinge verspreiding van ongewenst gedrag, zoals roken of vandalisme tijdens voetbalwedstrijden en Facebookfeesten.
