Sander Dekker lijsttrekker?

De VVD is niet echt content met de gang van zaken binnen en rond het kabinet. De zorgpremie, de aantasting van de hypotheekrenteaftrek, het schrappen van miljarden voor extra asfalt, het kinderpardon, geen extra bezuinigingen in zware tijden het zijn allemaal punten waar echte liberalen buikpijn van krijgen. Dat de PvdA zich met Eurozone-chef Dijsselbloem en vice-premier Asscher ook nog weet te profileren als sobere Lieftinck-epigonen bevalt nog minder. Die rooien de betere VVD’ers?

Een zwart gat

De relatieve ‘onzichtbaarheid’ van premier Rutte benauwt zijn aanhang in toenemende mate. De Telegraaf blijft hem stuurs en ongenaakbaar behandelen. Zelfs een retorisch inkoppertje voor elke premier – een gloedvolle staatmanspeech over de troonswisseling – mislukte deerlijk op de avond van 28 januari door een vreemde enscenering en obligate teksten.

De perikelen rond het ‘woondossier’ van minister Blok hebben de onrust in de VVD zeer vergroot. De grootste regeringspartij staart in een zwart gat, tot in elk geval juni 2015. Voor elk zwaartepunt zal men met de PvdA moeten dealen binnen de coalitie en daarna met een reeks oppositiepartijen die hun eisen hoger en hoger opschroeven. Zelfs Jan Nagel zou meebeslissen of er een sociaal leenstelsel mag komen. Geen chantage om blij van te worden.

Zouden de Statenverkiezingen van 4 maart 2015 geen flinke meerderheid voor VVD-PvdA opleveren dan heeft Rutte een soort kabinet gekregen zoals dat nu in Italië ook dreigt. Ook de Europese verkiezingen van juni 2014 zouden al een nederlaag op kunnen leveren. Velen in de VVD houden dan ook rekening met een voortijdig einde van de coalitie, zeker als de triple-dip-recessie gaat dwingen tot forse extra ingrepen.

Dekker in de stijl van Rutte

Hoe serieus deze zorg is, bleek in ‘De Telegraaf’ van gisteren. VVD-kenner par excellence Paul Jansen meldde dat de liberale insiders die val van Rutte-II al in scenario’s doorspelen. Inclusief het lijsttrekkerschap van vervroegde Kamerverkiezingen in bijvoorbeeld september 2015.

Een aangeslagen Mark Rutte zou dan vervangen worden door een van twee zwaar getipte diadochen. Beide net als hij in het oog gesprongen als staatssecretaris op OCW: Halbe Zijlstra en Sander Dekker. Is er al sprake van een onderhuidse opvolgingsstrijd in de VVD? Het lijkt er op.

Dat Dekker al zo snel zo opvalt op zijn nieuwe post kan niet verbazen. Zijn stijl is Ruttiaans, goedlachs en joviaal naar buiten, zeer streng en veeleisend naar binnen. Zoals Rutte het veel beter met LSVb en ISO kon vinden dan met ‘de heren van het kartel’, zo kan Dekker het veel beter vinden met het bedrijfsleven dan met de koepels.

Net als Rutte destijds heeft Dekker een zeer stevige bewindsvrouwe van de coalitiepartner boven zich. Daar tegenop kunnen is een perfecte leerschool voor de latere macht en het leiderschap. Maar hoe doe je dat?

De taakverdeling op OCW

Rutte slaagde door Maria van der Hoeven jongensachtig te charmeren en de geduldige leerling van de geduchte CDA-powerwoman uit Limburg te acteren. Zo liet hij – heel anders dan Annette Nijs – haar alle ruimte om in het Innovatieplatform te domineren namens OCW. Van der Hoeven liep al snel weg met haar gretige, vrolijke staatssecretaris en bood hem weer veel ruimte en krediet in Den Haag.

Is Dekker even behendig en soepel met Jet Bussemaker? Hun taakverdeling biedt wel enige aanleiding tot territoriumdrift en dat is in het Haagse vaak het begin van een hoop narigheid. Leermeester en OCW-kenner Mark Rutte zal Dekker hier ongetwijfeld zinnige waarschuwingen voor hebben meegegeven.

Op OCW-terrein is de vreemde situatie geschapen dat de minister over HO en R&D gaat, maar de zeggenschap over de geldstromen naar het onderzoek moet delen met de staatssecretaris, die verder vooral over basis- en voortgezet onderwijs gaat. Met Henk Kamp op EZ als baas van de topsectoren poogt de VVD zo haar greep op de kennisinvesteringen optimaal te houden, ten gunste van het bedrijfsleven. Dat gebeurt vanwege de lessen die Halbe Zijlstra tijden Rutte-I moest trekken.

OCW in strijd met EL&I

Zijlstra merkte dat OCW nauwelijks opgewassen bleek tegen een activistisch E&LI, geleid door de vice-premier die een gevreesd onderhandelaar en machtsdier was. Clubs als NWO en KNAW gingen daar bijna kopje onder door. Dit gedoe moest onder Rutte-II vermeden worden, net als teveel partijpolitieke machtsstrijd. Zoiets paste ook slecht bij de uitruilmethodiek van informateur Wouter Bos met zijn KPMG-kaarten.

Daarom kreeg VNO-NCW zijn zin niet bij het onder EZ schuiven van heel het kennisbeleid, maar indirect een klein beetje toch. De twee krachtfiguren Kamp – de informateur van Rutte-II – en Bussemaker – de beoogd informateur van Samsom-I! – mochten niet in een grimmige machtsstrijd verzeild raken, terwijl de VVD wel de greep op het geld en beleid wilde.

De oplossing was ingenieus en een extra stukje roltrap naar de macht voor de toen nog Haagse wethouder Sander Dekker. Voor R&D werd extra geld gereserveerd in het Regeerakkoord, als correctie op het beleid van Maxime Verhagen en op advies van Van Rompuy en Olli Rehn. De PvdA-minister van OCW zou daarvoor in ruil dan greep van de VVD-staatssecretaris op de onderzoeksuitgaven moeten verdragen, waarmee de positie van EZ verder was versterkt.

Exposure in Brazilië

Zeer recent werd de €100 miljoen voor fundamentele R&D versneld toebedeeld om via NWO naar knappe koppen te gaan. Zeer recent klaagde een reeks CEO’s over de zware kwaliteitseisen die NWO blijft stellen aan de investeringen in kennisprojecten. Dat deze bewegingen met elkaar te maken hebben, hoeft weinig toelichting. Evenmin behoeft de verbinding met de complexe politieke verhoudingen op OCW en EZ dit.

De aparte taakverdeling op OCW biedt staatssecretaris Dekker in elk geval de nodige kansen op exposure in situaties en op plekken die er toe doen. Zo kon hij de kroonprins en prinses Maxima namens OCW vergezellen op hun kennis en innovatie reis naar Brazilië. Daar kwam weinig PO of VO aan de orde, maar vooral veel R&D, innovatie en ‘Science without Borders’, en daar gaat hij toch ook een beetje over. Zijn Braziliaanse interview met ScienceGuide leest u hier.

Maakt Dekker in 2015 een kans op het lijsttrekkerschap? Hij heeft tenminste één pluspunt voor op zijn voorganger en concurrent Halbe Zijlstra. Hij was al eens lijsttrekker bij een belangrijke verkiezing, namelijk bij de raadsverkiezingen in Den Haag van maart 2010. Alleen viel de uitslag wel wat tegen. De VVD verloor van 10 naar 7 zetels in de Raad. Grootste partij was en bleef tot veler verrassing de PvdA. Dekkers lijst werd bovendien voorbijgestreefd door een geheel nieuwe partij in de Raad, die in een keer 8 zetels behaalde. De PVV.