Framing in onderwijsbeleid

Nieuws | de redactie
14 november 2013 | “Is dit het volledige en dus eerlijke verhaal?” HBO-prominent Ad de Graaf beschouwt de presentaties van effecten, doelen en vermoedens over veel van het HO-beleid met een lodderoog. “Het fenomeen is zo oud als de weg naar Kralingen.”

In een persoonlijke reactie op de reeks discussies en akkoorden van de voorbije maanden legt De Graaf de verschillende betogen, vertogen en verdedigingslinies onder de loep. “De nietsvermoedende lezer denkt in anderhalve maand tijd te lezen dat er structureel €1.289 miljoen extra in het onderwijs wordt gepompt. Werkelijkheid is dat het om minder dan een derde van dit bedrag gaat.” 

U leest het artikel van Ad de Graaf hier onder. 

‘Op 11 november gingen op de Hogeschool Rotterdam vier Kamerleden met elkaar en met de zaal in debat over de kabinetsplannen voor een sociaal leenstelsel.  Het debat was net begonnen of Michel Rog (CDA) betichtte een collega van framing. Iedereen heeft het hier tegenwoordig over, maar het fenomeen is zo oud als de weg naar Kralingen. 

Framing wordt in politiek gebruikt om mensen en organisaties te verleiden het eens te zijn met een boodschap of een maatregel. Het moet bijdragen aan draagvlak door positieve beeldvorming. Het is niet perse onwaar, maar wel onvolledig waardoor het ‘eerlijke verhaal’ in het gedrang komt. Recente voorbeelden uit de onderwijsprovincie. 

Het al dan niet ‘sociale’ leenstelsel 

Iedereen heeft wel eens gehoord van de plannen voor een leenstelsel voor studenten in het hoger onderwijs. Criticasters vinden dat maar niets, conservatief als ze zijn. De voorstanders weten wel beter: het gaat immers om een waarlijk sociaal leenstelsel. 

Door het sociale karakter vallen de effecten reuze mee. Want, de aanvullende beurs voor de lagere inkomensgroepen blijft toch bestaan, zo sprak één van de Kamerleden tijdens het debat over het leenstelsel. En ook de minister heeft dit meermalen benadrukt. Daarnaast kunnen uitwonende studenten altijd nog vanuit thuis gaan studeren waardoor ze kosten kunnen besparen. En als klap op de vuurpijl blijkt uit onderzoek dat het aantal studenten dat niet meer zal gaan studeren reuze meevalt! 

Mooie voorbeelden van gerichte positieve beeldvorming over het sociale karakter van het leenstelsel. Maar is dit ook het volledige en dus eerlijke verhaal?

  • Diegenen die erop wijzen dat de aanvullende beurs blijft bestaan vergeten te vermelden dat studenten die nu een aanvullende beurs hebben, ook een basisbeurs krijgen. Maar helaas, ook voor deze groep verdwijnt de basisbeurs. Tel uit je verlies.
  • Oh ja, je kunt vanuit thuis gaan studeren als het allemaal te duur wordt. Vervelend is wel dat de huidige OV-studentenkaart (met vrij reizen door de week of in het weekeinde) wordt afgeschaft en het regeerakkoord structureel €425 miljoen bezuinigt op deze voorziening. De reiskosten zullen dus fiks oplopen. Tel uit je verlies.
  • Onderzoek biedt soelaas. In de beantwoording van een Kamervraag haalt OCW de rekenregel aan dat elke verhoging van de studiekosten met €1.000 bovenop de eerste €1.000 leidt tot 0,6% minder deelname aan het hoger onderwijs. Dus met €5.000 verhoging gaat 2,4 % niet meer studeren. Klinkt ernstig. Maar gelukkig, zo laat het antwoord ons geloven, is daarbij nog geen rekening gehouden met een leenstelsel waardoor je tegen gunstige voorwaarden kunt lenen. De indruk wordt gewekt dat het er daardoor veel minder zullen zijn. Kleine vergissing, want het CPB zegt juist dat er zonder leenstelsel een afname is van 1,2% per €1.000 extra studiekosten. Dus tweemaal zo veel. En met goede leenvoorwaarden nog altijd  0,6%. per €1.000 extra studiekosten  Ook is vergeten te vermelden dat het SCP vreest dat 1 op de 5 studenten die vanuit het mbo naar het hbo gaan, zal afhaken. 

Fraaie staaltjes van framing gericht op positieve beeldvorming. Het eerlijke verhaal komt echter in het gedrang. 

De extra onderwijsinvesteringen 

2 september 2013, stond op de website van het ministerie van OCW: “Principeakkoord over investering van €689 miljoen in onderwijs.” Aanleiding is het sluiten van het Nationaal Onderwijsakkoord. Een fikse investering denkt de lezer in deze barre tijden. Helaas, zo is het niet! In het regeerakkoord is eerst honderden miljoenen bezuinigd waarna het vrijkomende geld weer wordt geïnvesteerd. 

Vestzak broekzak dus, een veel gebruikt principe in de politiek. Weet je wat we doen? We bezuinigen, vergeten die ingreep vervolgens en zeggen daarna dat we enorm investeren! En de lezer denkt dat er €689 miljoen wordt geïnvesteerd. Dus niet. 

De Stichting van het Onderwijs doet vrolijk mee aan framing. We lezen in haar persbericht dat het Nationaal Onderwijsakkoord afspraken bevat over het afschaffen van de nullijn voor de salarissen. Docenten blij. Denken dan dat zij dit volgend jaar zullen merken op hun loonstrookje. Nee hoor, het geld voor het opheffen van de nullijn komt pas in 2015 beschikbaar. Oeps, vergeten te melden.

Anderhalve maand later: het herfstakkoord leidt tot een structurele verhoging van het onderwijsbudget met €600 miljoen. Althans, zo lijkt het als je naar de tekst ervan kijkt. Echter, OCW moet een bijdrage leveren van €170 miljoen aan de korting op de prijsbijstelling. Dit wordt gecompenseerd vanuit de investering in onderwijskwaliteit en innovatie uit het herfstakkoord die structureel  €600 miljoen bedraagt. Anders gezegd: je mag van die 600 weer 170 aftrekken. Blijft over €430 miljoen.

Kortom, de nietsvermoedende lezer denkt in anderhalve maand tijd te lezen dat er structureel €1.289 miljoen extra in het onderwijs wordt gepompt. Werkelijkheid is dat het om minder dan 1/3 van dit bedrag gaat.

Leermoment

We wisten al dat je niet alles moet geloven dat wordt gezegd. Het leert ons dat framing succesvol kan zijn, want veel Nederlanders zullen absoluut in de veronderstelling verkeren dat het nieuwe leenstelsel enorm sociaal is en dat er veel omvangrijker extra investeringen in het onderwijs komen, veel grotere dan in werkelijkheid het geval is. Politiek mooi meegenomen!

Maar het leert ons ook de andere kant van de medaille. Zo worden teleurstellingen voor lief genomen bij werknemers in het onderwijs, omdat gewekte verwachtingen over salarisontwikkelingen in 2014 niet waar kunnen worden gemaakt. Maar dat zien we later wel weer. En er wordt een beeld gecreëerd van een leenstelsel, waar niemand zich voor zou behoeven te schamen, want het is toch sociaal? Dat een fikse groep  jonge mensen straks niet meer gaat studeren, tsja….!’

Ad de Graaf
Secretaris-directeur van de Vereniging Hogescholen
(Dit artikel schreef hij op persoonlijke titel)


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK