Vertrouwen in wetenschap op het spel
“De wetenschap moet enkele belangrijke veranderingen overgaan in de komende jaren. Er is een diepgewortelde onzekerheid en ontevredenheid over een aantal aspecten van het wetenschappelijke systeem. De manieren om wetenschappelijke output te meten, de ‘publish-or-perish-cultuur’, het niveau van academisch onderwijs, de gebrekkige carrièremogelijkheden van jonge wetenschappers, de impact van wetenschap op beleid, en de relatie tussen wetenschap, maatschappij en het bedrijfsleven.” Dit schrijven de initiators van ‘Science in Transition’: Huub Dijstelbloem, Frank Huisman, Frank Miedema, Jerry Ravetz en Wijnand Mijnhardt.
“De ‘checks and balances’ in het wetenschappelijke systeem moeten grondig herzien worden. Om dit voor elkaar te krijgen moet wetenschap beoordeeld worden op de toegevoegde waarde voor de maatschappij en moet het publiek een beter inzicht krijgen in het proces van kennisproductie. Het publiek moet kunnen inzien welke partijen een rol spelen, wie welke belangen heeft en wat er op het spel staat. Ook moeten maatschappelijke actoren meer betrokken worden bij dit proces en meer te zeggen krijgen over de allocatie van onderzoeksbudgetten,” schrijven de initiatiefnemers in hun ‘agenda voor verandering’.
Niet vrij van externe invloeden
In het geruchtmakende artikel “How science goes wrong” wordt opgeroepen om de wetenschap grondig te herzien. “Wetenschap heeft de wereld veranderd, nu is het tijd voor de wetenschap om zichzelf te veranderen.” Bij de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen kwam men bijeen om de toekomst van de wetenschap samen te verkennen. Jeroen Geurts, voorzitter van De Jonge Akademie, presenteerde gepassioneerd zijn plannen voor een nieuwe, transparantere wetenschap.
“In de wetenschap meten we alles, zelfs de wetenschap zelf,” aldus Geurts. Een hoge H-index is voor veel wetenschappers tot een heilige graal verworden, een prestigemiddel. De prestige die een hoge H-index levert, kan tot minder secure wetenschap leiden. “Tachtig procent van de resultaten van niet-gerandomiseerde onderzoeken blijkt later incorrect.” Toch heeft het publiek nog een groot vertrouwen in de wetenschap en denken velen dat de wetenschap nog vrij is van externe invloeden. “Maar dat is zeker niet zo, en dat weten we allemaal,” zegt Geurts.
Vertrouwen makkelijk verloren
“In contractonderzoek en in de topsectoren wordt wetenschap gezien als een ‘innovatiepomp’, wat het niet is. Het is veel meer dan dat, het is een maatschappelijke onderneming.” Het vertrouwen in de wetenschap is nog relatief hoger, veel hoger dan in bijvoorbeeld volksvertegenwoordigers, maar ‘Stapel-gate’ heeft het vertrouwen geen goed gedaan.
“Het publieke vertrouwen in wetenschap staat op het spel. We proberen de balans in wetenschap te behouden. We moeten natuurlijk blijven samenwerken met het bedrijfsleven om ons onderzoek te valoriseren, maar we doen veel meer.” Veel onderzoek kan pas economische waarde krijgen na 50 jaar, en niet al in 10 jaar. Dit onderzoek wordt niet gedreven door financiële prikkels maar veel vaker door nieuwsgierigheid. “We moeten ons als wetenschappers meer op die langere termijn richten en wetenschap niet langer zien als eindproduct zien maar als proces. “
Geurts pleit voor veel meer transparantie in het wetenschappelijke proces, want het vertrouwen in wetenschap is moeilijk te winnen maar makkelijk verloren. “Hoe is het om wetenschap te bedrijven, hoe is het om een wetenschapper te zijn, waarom duurt goed onderzoek vaak lang? Dat zijn vragen waarop we de antwoorden veel beter naar het publiek moeten communiceren. “Het vertrouwen in de wetenschap moeten we verdienen door het publiek er veel directer bij te betrekken.” Initiatieven als ‘Ware Wetenschap’ en ‘Kennis op Straat’ moeten volgens Geurts het publiek duidelijker maken hoe wetenschap echt werkt én hoe inspirerend het kan zijn.
