Nieuwe ronde leenstelsel?
Jacobs gaf in een hoorzitting van de Tweede Kamer aan, waarom hij de huidige voorstellen onvolledig en ook niet echt sociaal en doordacht acht. “Het is een hybride constructie van een sociaal leenstelsel en een stelsel met vaste, annuïtaire aflossingen. Er zullen minder mensen gaan studeren. Dit zullen kwantitatief beperkte effecten zijn. Maar door de onvolkomen vormgeving van het leenstelsel zullen de instroomeffecten onnodig negatief zijn.”
Zijn gedachten om aan de hand van enkele forse bijstellingen een meer compleet stelsel te bereiken, bleken veel Kamerleden een Aha-Erlebnis te geven. Daaruit is inmiddels op te maken, dat met een ‘Jacobs-variant’ een meerderheid van VVD, PvdA, D66 en GroenLinks mogelijk kan worden.
Drie ingrepen
De econoom schetste drie ingrepen in de voorstellen van minister Bussemaker, die het geheel evenwichtiger zou maken en de negatieve inkomenseffecten en hun gevolgen voor leenangst en toegankelijkheid zou helpen terugdringen. Jacobs drong er bij de Kamer daarom op aan “om een echt sociaal leenstelsel in te voeren, en niet de onvolkomen hybride constructie waarin de draagkrachtregeling verder wordt opgetuigd.”
“In een echt sociaal leenstelsel worden terugbetalingen over een zeer lange termijn uitgesmeerd en zijn die terugbetalingen echt inkomensafhankelijk. Die aflossingen moeten zoveel mogelijk volkomen automatisch worden geïnd via het belastingstelsel. Dan worden hogere private investeringen in hoger onderwijs mogelijk, tegen lagere publieke kosten, bij de kleinst denkbare nadelige effecten op de instroom en een volledige borging van de toegankelijkheid van het hoger onderwijs.”
Met name het enthousiasme van Jesse Klaver van GroenLinks zal minister Bussemaker nauwkeurig genoteerd hebben. Zouden hij en zijn geestverwanten een aangepaste versie van het leenstelsel kunnen ondersteunen – in lijn met hun verkiezingsprogramma – dan heeft het kabinet uitzicht op een meerderheid in de Senaat. Bij de aanstaande behandeling van het wetsvoorstel voor de masterlening moeten de piketpalen hiervoor dan geslagen worden.
Voordeel voor de minister
Zou Bussemaker bereid zijn de alternatieve opzet van Jacobs nader uit te werken, heeft dit nog een voordeel voor haar beleid. Zij kan dan namelijk de behandeling van de master-lening opschorten, totdat de Jacobs-varianten zouden zijn uitgewerkt, want anders wordt het stelsel van studiefinanciering een onoverzichtelijke rommelpot. Daarmee speelt de minister dan meteen in op de onrust in haar eigen partij over de lotgevallen en risico’s van de huidige voorstellen, met name voor de lagere inkomens, MBO en HBO.
Nog een voordeel zou het zijn, dat met opschorting en herijking van de huidige voorstellen tevens de pijnlijke afschaffing van de hardheidsclausule in de studiefinanciering voorlopig van de baan zou zijn. Deze ingreep zou 17.500 studenten in zeer kwetsbare levens- en familieomstandigheden ernstig benadelen, zo erkent ook OCW.
