Scherper oordeel over kwaliteit werkt
Nu de visiterende panels meer onderscheid mogen maken in hun accreditatierapportages, gaan ze dit ook doen. Er wordt vaker gewacht met positieve oordelen als ‘voldoende’, zodat HBO en WO eerder ‘herstelperiodes’ opgelegd krijgen bij opleidingen. Dat blijkt te werken, want de NVAO stelt vast, dat zij dan versneld veel meer verbeteringen gaan doorvoeren dan de specifieke punten waar zij kritisch op aangesproken werden bij de aanvankelijke beoordeling.
HBO herpakt zich
Vooral in het HBO is een keer ten goede merkbaar voor de kwaliteitsbewakers en borgers van Vlaanderen en Nederland samen. De NVAO ziet hierin een wezenlijke ontwikkeling in die sector.
“De helft van de desbetreffende hbo-opleidingen heeft de afgelopen jaren hard gewerkt aan het verbeteren van de procedurele kant van de toetsing en de beoordelingssystematiek voor de eindwerken. Bij deze opleidingen viel een verbetering in het niveau op: de recente afstudeerwerken zijn duidelijk op hbo-niveau. Via een herstelperiode kan de opleiding aantonen dat deze positieve ontwikkeling is bestendigd. De herstelperiode wordt zo meer en meer benut als moment van algehele kwaliteitsverbetering.”
Opleidingen pakken kritische aspecten in hun rapportages op om zo veel breder tot verbeteringen te komen. Men kijkt daar niet meer naar als waren zij ‘afvinklijstjes’ en neemt de kritiek ter harte met ‘een timmermansoog’. De NVAO verwacht eenzelfde ontwikkeling binnen het wetenschappelijke onderwijs te zien, waar vanaf dit jaar een groot aantal heraccreditaties plaatsvindt.
Crises rond ITK’s
Het toetsen van de volledige kwaliteitscultuur en –systematiek van de universiteit en hogeschool als zodanig is nu ook vol op de agenda gekomen en in gang gezet. Met de instellingstoetsing (ITK) blijkt een krachtig instrument geactiveerd. Dit gaat ook in Vlaanderen zijn werking krijgen, zoals Ann Demeulemeester in een interview al nader uitwerkte.
De eerste cyclus van deze ITK-oordelen in Nederland is in volle gang. Van de 22 instellingen die in 2013 geanalyseerd werden, konden er 12 positief afgerond worden, zoals de HAN en de Hogeschool Rotterdam. 5 instellingen kozen eieren voor hun geld. Zij lieten het niet op een oordeel aankomen en trokken zich terug uit de procedure.
Dit is een zwaarwegende stap. Immers, het geeft aan dat men bij zijn fundamentele opdracht van geborgde kwaliteit en ‘verdiend vertrouwen’ niet durfde door te zetten bij de externe validering. Dit heeft al tot verschillende bestuurlijke crises geleid. In het HBO moest men bij de voorheen hoog aangeschreven kunsthogeschool ArtEZ meemaken. Onder meer de Hogeschool Zuyd en de Open Universiteit hebben hun voorbereiding op een ITK eveneens naar de toekomst geschoven.
De VU durfde zelfs niet te beginnen aan een ITK-procedure, nadat een proefaudit rampzalige interne situaties publiek maakte en de rector magnificus het vertrouwen van zijn collega’s verloor. Iets vergelijkbaars is ook gebeurd bij de hogeschool Van Hall Larenstein, zij het zonder een bestuurlijke crisis. Het ITK-proces werkt dus. Als stok achter de deur doet dit zijn werk, zo liet bijvoorbeeld panel-voorman Job Cohen blijken na zijn beoordelingswerk bij de Erasmus Universiteit.
Parels bekroond
De variëteit van oordelen maakt ook duiding van excellent HO-aanbod mogelijk. De panels blijken deze ruimte zeer zorgvuldig af te wegen. Men is erg zuinig met het stempel ‘excellent’ in de validaties: 7 van 603 opleidingsoordelen verwierven deze graad. In 2012 was dit nog 5 op de 399.
Opmerkelijk is dan ok dat deze toekenning nog iets bijzonders kende. De NVAO besloot namelijk in 2013 bij het Koninklijk Conservatorium een reeks opleidingen ‘unisono’ en ‘allegro vivace’ het predikaat excellent te verlenen. De grotere differentiatie in oordelen leidt dus in dit opzicht niet tot meer ‘grootste gemene deler’ in de vaststelling van de validering.
Het beoordelen van nieuwe vormen van HBO en WO door de NVAO heeft ok een merkbaar effect. Veel opleidingen die men voorneemt aan te bieden, worden door de ‘toets nieuwe opleidingen’ (TNO) nog tijdens de procedure herijkt. Van de 61 nieuwe typen HO werden 24 positief bejegend en werden 19 door de indieners liever teruggetrokken dan onderworpen aan een afwijzing. Daarmee is in het HO de rol van ‘marktmeester’ door de NVAO in toenemende mate met kracht ingevuld.
