Voorbij MOOCs naar echt open
In een analyse van de brief van de minister zet prof.Mulder de plannen van OCW naast de inzet die de Europese Commissie al op tafel heeft gelegd, maar ook bijvoorbeeld door een collega lidstaat van de EU als Slovenië reeds nu op de agenda is gezet. Hij wijst er op dat we nu geen kansen moeten laten liggen en dat hoeft ook niet. “Het is niet zo moeilijk noch kostbaar om een Dutch case in te richten onder de Europese Opening up Education paraplu.” U leest Mulders analyse hieronder.
Te sterk leunen op MOOCs
“Op 8 januari heeft Minister Bussemaker een brief aan de Tweede Kamer gestuurd over open en online hoger onderwijs. Vanuit de bezorgdheid dat Nederland internationaal achterop zou raken worden acties en maatregelen voorgesteld om open en online onderwijs in te zetten bij de profilering van het Nederlandse hoger onderwijs.
Complimenten daarvoor, maar wat opvalt is dat er sterk wordt geleund op de MOOC’s beweging die vanuit de VS naar Europa is komen overwaaien. MOOC’s staan voor ‘Massive Open Online Courses’ en hebben door de inzet vanuit Amerikaanse topuniversiteiten een hoge vlucht genomen.
De verwachtingen waren in het begin extreem hoog. De ontwikkeling van MOOC’s zou het onderwijs zelfs kunnen ‘ontwrichten’. Recente ontwikkelingen brengen er weliswaar meer realisme in en wellicht laten de komende jaren een ‘normalisatie’ zien. Maar hoe dan ook, het raakt het hoger onderwijs duidelijk.
Zo heeft de Europese Commissie in september 2013 een belangwekkend nieuw programma gelanceerd onder de paraplu ‘Opening up Education’. MOOC’s worden daarin ook genoemd, maar de Commissie kiest voor een veel bredere benadering van zowel het begrip ‘open’ als de beoogde doelgroepen. ‘Opening up Education’ gaat veel verder dan de MOOC’s en heeft betrekking op álle onderwijssectoren en leersituaties.
Met haar brief kiest de Minister echter voor een ‘enge’ en ad hoc invulling. Alleen de hoger onderwijs sector – en dan eigenlijk vooral het WO – is aan de orde en ziljs met een focus op MOOC’s. Dat is niet verkeerd, maar bepaald niet onderscheidend ten opzichte van andere landen die ook overlopen van MOOC’s initiatieven.
We komen daarmee niet in de voorhoede, ook al is dat de wens in de brief. Wij kunnen een voorbeeld nemen aan Slovenië, dat zich met ‘OpeningUpSlovenia’ al heeft gepresenteerd en geprofileerd als een volwaardige landencasus voor het Europese programma over de volle breedte.
Wikiwijs niet eens genoemd
Het is jammer dat Nederland niet net zoiets heeft gedaan, want daar is alle reden toe. We zouden zeer geloofwaardig zijn omdat wij als eerste land ter wereld in 2009 al met een nationaal programma zijn gestart: Wikiwijs. Dat werd gelanceerd door toenmalig minister Plasterk en kreeg Kamerbrede steun.
Het mikte op de introductie in alle onderwijssectoren – van primair tot universitair niveau – van Open Educational Resources (OER). In goed Nederlands: open leermaterialen die online, zonder betaling beschikbaar zijn voor iedereen, lerenden en instellingen. Dit om te gebruiken, maar ook om aan elkaar te verbinden, te bewerken en aan te vullen.
Politiek en onderwijsveld zouden zich hier meer bewust van mogen tonen. Maar Wikiwijs wordt niet eens genoemd in de brief, terwijl Nederland hiermee wél internationaal voorop heeft gelopen, erkend door UNESCO, de OECD, EU en de andere voorloper, de VS. Wikiwijs is eind 2013 gestopt.
Dit is geen pleidooi om Wikiwijs te continueren, wél een oproep om een toekomstvaste, vernieuwende koers door te zetten, zoals die vanaf 2009 is ingezet. Namelijk om alle onderwijs in Nederland opener te maken door het grootschalig inzetten en gebruiken van OER. Voortbouwend op de positieve ervaringen met Wikiwijs, maar ook aangepast op basis van de geleerde lessen, want natuurlijk was niet alles even succesvol.
Ga voorbij de brief
De overheid heeft voor het onderwijs een drievoudige verantwoordelijkheid: het bevorderen en garanderen van de kwaliteit, doelmatigheid en toegankelijkheid. Open leermaterialen en open onderwijs kunnen elk van deze drie verantwoordelijkheden tegelijkertijd in positieve zin dienen. Dat is uniek en kan ons onderwijs en onderwijsstelsel duurzamer maken.
Waar sprake is van publieke financiering van kennisontwikkeling zouden ook de producten daarvan, zoals leermaterialen, publiek beschikbaar moeten komen en gedeeld moeten worden. De voordelen hiervan strekken zich uit naar alle leerlingen, studenten en docenten. Maar ook naar alle onderwijsinstellingen, onafhankelijk van identiteit, profiel en sector, én naar de samenleving, waarbij politieke kleur en sociaaleconomische context er eigenlijk niet toe doen.
Met niet meer dan de brief van de Minister in handen, laten we enorme kansen liggen. Het is niet zo moeilijk noch kostbaar om een Dutch case in te richten onder de Europese Opening up Education paraplu. Daarmee zou Nederland verder kunnen koersen op écht open onderwijs, gunstig voor alle burgers van welke leeftijd ook en voor een veelheid aan organisaties en instellingen.
Dus Minister, Tweede Kamer, ga vooral snel ‘voorbij de brief’ …”
Fred Mulder is UNESCO-hoogleraar in Open Educational Resources bij de Open Universiteit & voormalig rector magnificus OU
