Besturen in omwentelingen
“Ontwikkeling nu en in de toekomst is gekenmerkt door gelijktijdige spanningsvolle aanwezigheid van tegengestelden die elkaar nodig hebben. Zoals centralisatie en decentralisatie, integratie en fragmentatie.” Dit daagt het openbaar bestuur bijzonder uit, want het huidige bestuur in Nederland schiet tekort. De overheid en andere besturingsorganen zijn onvoldoende toegerust om de uitdagingen in de zorg, arbeidsmarkt, woningmarkt en bancaire sector op een duurzame manier het hoofd te bieden, stelt Roel in ’t Veld bij zijn aantreden als hoogleraar Sustainability and Governance.
Reflexieve governance
Hij schetste daarbij hoe de governance (besturing) van duurzame ontwikkeling in een kennisdemocratie als Nederland er uit zou moeten zien, wat daarvoor de randvoorwaarden zijn en welke ontwikkelingen een rol spelen. Een succesvolle governance is in de eerste plaats reflexief, aldus In ’t Veld.
Bestuurders moeten een scherp oog hebben voor de ontwikkelingen in de samenleving, de karakteristieken daarvan respecteren en kunnen omgaan met spanningsvelden en onzekerheden. Technologische ontwikkelingen werken door in politiek, media en wetenschap: de drie ‘hoekpunten van de kennisdemocratie’. Deze zijn zeker in ons land zeer intensief verstrengeld en leiden daarmee tot onderlinge spanningen.
Naast de representatieve democratie, waarbij gekozen politici het land besturen, komt bovendien de participatieve democratie op waarin burgers, ondernemers en andere organisaties zeggenschap hebben en zelfs initiatieven voor collectieve voorzieningen verwezenlijken (bijvoorbeeld energiecoöperaties). Succesvol bestuur schuift deze twee besturingsvormen in elkaar, aldus In ‘t Veld: de representatieve organen zouden het eerste woord moeten hebben en daarna vindt het participatieve proces plaats met eventueel nog een toets door de representatieve organen.
Glocalisering als spanning
Beleid dat succesvol streeft naar duurzame ontwikkeling moet niet alleen rekening houden met de ecologische dimensie, vanuit de doelstelling dat wij de planeet leefbaar houden. Ook met de economische en sociale dimensie, die ervoor moeten zorgen dat sociale structuren bestaan die de waarden van mensen ondersteunen, moet men rekening willen houden.
Daarnaast houdt dat beleid rekening met zowel de lokale als de globale schaal van vraagstukken en belangen (glocalisering) en is het zoveel mogelijk gericht op de lange termijn. “Ontwikkeling nu en in de toekomst is gekenmerkt door gelijktijdige spanningsvolle aanwezigheid van tegengestelden die elkaar nodig hebben. Zoals centralisatie en decentralisatie, integratie en fragmentatie. Vanuit deze karakteristiek moet je naar de wereld en naar toekomsten kijken.”
