Prof als eigen proefkonijn

Nieuws | de redactie
18 februari 2014 | Genetici werken in Maastricht aan een methode waarmee een ieder gepersonaliseerd leefstijladvies kan krijgen. Ze testten dit inmiddels uit. En wel op hun eigen genen. Dat moet er toe leiden dat volgend jaar iedere Nederlander zijn eigen genetisch advies inwinnen kan.

Genetisch onderzoek is tegenwoordig zo betaalbaar aan het worden, dat het mogelijk is om gepersonaliseerd leefstijladvies te ontwikkelen. Dat bracht Maurice Zeegers (professor Complexe Genetica) en Anke Wesselius (postdoc onderzoeker) aan de Universiteit Maastricht ertoe om dienstverlening te ontwikkelen die mensen kan helpen om hun specifieke kans op, bijvoorbeeld, hart- en vaatziekten te verminderen. “Wij willen dat mensen hun kans op gezond leven zo optimaal mogelijk benutten”, zegt Wesselius.

Kennis voor elke Nederlander

Normaal gesproken houdt een epidemioloog zich bezig met het berekenen van risico’s. Vaak wordt op basis van epidemiologische berekeningen beleidsbeslissingen genomen, bijvoorbeeld of wel of niet tot een bepaald bevolkingsonderzoek over te gaan.

“Maar waarom zouden we deze kennis niet direct aan de burger aanbieden?”, stelt Maurice Zeegers. “We willen afstappen van het hiërarchische model dat de dokter zegt wat je moet doen. Mensen willen steeds meer eigen keuzes kunnen maken, en dit leefstijladvies past daar uitstekend bij.”

“Stel dat er uit de test komt dat je 40% kans op osteoporose hebt, dan kun je met bepaalde aanpassingen van je leefstijl, gewicht dragende oefeningen in dit geval, dat risico van 40% naar 20% terugdringen.”

Voortaan kaliumzout

“Het gaat om gezonde mensen die ermee bezig zijn zo lang mogelijk gezond te blijven leven. Hierbij speelt een rol dat genetica veel goedkoper is geworden. We kunnen de dienst straks voor €250,- aanbieden. Vijf jaar geleden kostte zoiets nog €5000. De technologie wordt steeds goedkoper; combineer dat met de meta-analyse van wetenschappelijke literatuur die steeds beter wordt en de mogelijkheden zijn enorm.”

De onderzoekers hebben eerst hun eigen genetisch profiel onderzocht. De uitkomsten voor de professor en de onderzoeker waren ongeveer identiek. Zeegers: “We hebben allebei een verhoogd risico op hartritmestoornissen en moeten allebei uitkijken voor zout. In Nederland krijgen we veel zout binnen omdat we geneigd zijn om veel brood te eten. Ik bak tegenwoordig mijn eigen brood en gebruik kaliumzout in plaats van natriumzout.”

De fruitschaal op de tafel van het kantoor van Zeegers onderstreept dat het hier sowieso om gezond levende onderzoekers gaat. Is dat niet een beetje jammer, dat het leefstijladvies waarschijnlijk vooral door de ‘worried well’ gebruikt zal gaan worden? “Eén van de redenen dat we juist in Limburg beginnen met het leefstijladvies is dat hier meer chronische ziekten voorkomen dan in de rest van Nederland”, antwoordt Zeegers.

Een bedrijf of een service

Het leefstijladvies richt zich puur op preventie en hoeft daarom niet door een arts gegeven te worden. De wetenschappers zijn nog in dubio over welke vorm de activiteit moet krijgen. Zeegers: “We weten nog niet of het een bedrijf moet worden of een service binnen de genetica-afdeling.”

Wesselius vertelt hoe het advies in z’n werk gaat: “Tijdens het eerste gesprek vragen we de cliënt om DNA af te geven en een vragenlijst in te vullen over de leefstijl. In het tweede gesprek leggen we uit wat het betekent om een verhoogde kans op – bijvoorbeeld – blaaskanker te hebben en hoe je je leefstijl kunt veranderen om deze kans terug te dringen.”

De meta-analyse van Zeegers en Wesselius is een statistische samenvatting van alle literatuur over een specifiek onderwerp, bijvoorbeeld het onderzoek dat gedaan is naar het effect van roken op longkanker. Deze gegevens vormen in combinatie met het specifieke genetische profiel en het gedrag van een patiënt een goed beeld van de kans, dat iemand die ziekte ontwikkelt.

De data zijn gevoelig en persoonlijk  en zorgverzekeraars zullen zonder twijfel veel interesse hebben in de gezondheidsprofielen van mensen. Hoe gaan Maurice Zeegers en Anke Wesselius daarmee om? “We werken veel samen met ethici”, vertelt Zeegers, “En alle data hebben bank level protection. Er bestaat bovendien zoiets als ‘het recht om niet te willen weten’. Sommige mensen willen niet weten of zij het zogeheten bracca-gen, dat tot borstkanker leidt, in zich dragen.”


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK