Spiegels voor de universiteit

Stolker gebruikte de rede aan het begin van het kalenderjaar in Leiden om te reflecteren op een aantal ontwikkelingen die recent veel invloed hebben gehad op het academisch debat in Nederland. Niet alleen Science in Transition, ook de wetenschappelijke integriteit en de digitalisering van het onderwijs kwam aan bod.

Doen we het nog steeds goed?

De Leidse collegevoorzitter en rector noemt het pamflet van Science in Transition een “waardevolle oproep aan universiteitsbestuurders en aan de vele, diverse disciplines die de universiteit rijk is.” Volgens Stolker zijn de vragen die gesteld worden niet nieuw zijn, maar het wel degelijk verdienen regelmatig tegen het licht te worden gehouden. “Doen we het nog steeds goed? Moeten we iets veranderen? Zijn er prikkels die haaks kunnen staan op goed onderzoek en onderwijs?”

Met die reactie is Stolker opmerkelijk milder dan zijn collega in Nijmegen. Radboud-voorzitter Gerard Meijer noemde de opgestarte discussie eerder bedenkelijk en stelde dat er geen sprake was van een gesprek “op basis van een gedegen analyse, op basis van de juiste feiten.”

In Leiden onderkent men dat de universiteit altijd aan maatschappelijke verandering onderhevig is, en men dienaangaande ook altijd kritisch zal moeten blijven kijken naar waar zij zelf staat, zo meent Stolker. “De universiteit, waar docenten en onderzoekers uit passie werken, heeft dat vermogen tot zelfreflectie.

De juiste golf volgen

Eén van die veranderingen is de vergaande digitalisering van het onderwijs, ziet Stolker. “Razendsnel ontstaan er talloze nieuwe mogelijkheden voor onderzoekers om kennis te delen – zoals wiki’s, reference managers, blogs, online open repositories, of virtual research environments – waardoor ook de samenwerking tussen onderzoekers een enorme versnelling krijgt.”

Het is een ontwikkeling die in Leiden, zelf inmiddels aanbieder van meerdere MOOC’s, wordt omarmd. Vooral omdat het een ontwikkeling lijkt, waarin het voor universiteiten onontbeerlijk is om de juiste positie te verkrijgen in de ‘tsunami’ die eerder al in de VS werd voorspeld.

“Op de razendsnelle digitalisering en globalisering hebben we nauwelijks invloed en dan is het een kwestie van op de goede momenten de juiste keuzes maken, zoals een goede surfer behendig de juiste golf volgt.”

Zorgvuldigheid gevraagd

Ook de wetenschappelijke integriteit, met recent zaken als die van Stapel en Nijkamp, kreeg de aandacht van Stolker. Carel Stolker, zelf rechtsgeleerde, brak een lans voor de rechten van de aangeklaagde onderzoeker. “Er is naar mijn gevoel alle reden te blijven letten op de eerbiediging van de rechten van de aangeklaagde onderzoeker. Zekere omdat de enkele aanklacht al een einde kan maken aan iemands wetenschappelijke carrière, ongeacht of de klacht uiteindelijk gegrond is, is uiterste procedurele zorgvuldigheid vereist.”

Volgens de voorman van de Universiteit Leiden moet er grote zorgvuldigheid betracht worden in zaken die met wetenschappelijke integriteit te maken hebben, simpelweg omdat  ”eenieder die, in welk domein van het maatschappelijk leven dan ook, van iets wordt beschuldigd recht heeft op – even kort gezegd – een eerlijke procedure en waarbij de sanctie proportioneel is aan de begane overtreding”. Het is aan de VSNU de komende periode dan ook kritisch de huidige code voor wetenschappelijke normen tegen het licht te houden.

Drie belangrijke thema’s die toonaangevend in de huidige academische discussie en volgens Stolker tonen ze aan welke rol een universiteit, zelfs na 439 jaar, nog altijd speelt. “Van universiteiten worden oplossingen gevraagd voor al die vragen en crises waarvoor onze wereld vandaag staat, en waarvoor ze in het verleden zo vaak heeft gestaan.”

De volledige rede van Carel Stolker leest u hier