Stille crisis in MBO
Binnen het ministerie spreekt men al van “de stille crisis in het MBO”, want opnieuw lijkt een instelling onderuit te gaan, doordat de kosten en garanties voor de gebouwen en vastgoed het voortbestaan bedreigen. De Leidse ROC staat al onder verscherpt toezicht van de inspectie en moet nu tevens een onderzoek met ‘forensische elementen’ over zich heen laten gaan. Door grote tegenvallers bij verschillende projecten en voorgenomen verkoop van gebouwen zijn het eigen vermogen en de balans van de MBO-instelling in het ongerede geraakt.
Nog één kans
Van der Steenhoven heeft de voorbije jaren bij een reeks van instellingen en perikelen al namens de minister – of op initiatief van Raden van Toezicht – saneringen ter hand genomen of bestuurscrises moeten oplossen. Zo werd hij de ‘formateur’ bij UvA/HvA nadat de collegevoorzitter Van der Toorn en een reeks leden van de RvT voortijdig moesten opstappen vanwege een gering draagvlak voorfusieplannen met de VU.
In het MBO werd hij al eerder op ingrijpende problemen gezet. Hij moet de bestuurders ‘helpen’ de consequenties te trekken van de ineenstorting van Amarantis. De minister trok daar zelf wel gevolgtrekkingen uit. Zij wees er op, dat zij hem na een reeks ingrepen – zoals het eerdere werk van Marcel Wintels en de commissie-Vermeulen – in samenspraak met de MBO-raad aan het werk had gezet. Gezien “de uitdagingen” – in het eufemisme van OCW – voor de sector in de regio’s Amsterdam, Almere, Utrecht en Amersfoort gaf de minister in een brief erg duidelijk aan, dat de betrokken besturen nog één kans kregen.
“Ik doe een klemmend beroep op de betrokken bestuurders om een serieus vervolg aan het advies te geven,” schreef zij Ondanks de inspanningen van Wintels en anderen was het blijkbaar nog niet echt gelukt zo’n serieuze aanpak van de grond te tillen. De minister pleitte tegen deze achtergrond indringend voor “een cultuuromslag van concurrentie om de grootste te willen zijn naar samenwerking gericht op kwalitatief hoogstand en arbeidsmarktgericht beroepsonderwijs.”
Antwoord is nee
Het College van Bestuur van de ROC Leiden geeft in gesprek met de AOb aan, dat men in een klemsituatie is geraakt doordat zijn voorgangers vastgoedprojecten ter hand hebben genomen, die nu veel minder rooskleurig blijken uit te werken dan toen aangenomen. “Ik veeg alles van bovenaf schoon. Niet vanaf beneden, maar van bovenaf.”
De vraag komt dan wel op: “als jij er had gezeten, had je dan ook getekend? Antwoord is nee, omdat je onmogelijk veel risico’s neemt met geld dat niet van jezelf is,” zegt voorzitter Jeroen Knigge. “En je preludeert op toekomstige ontwikkelingen. Ook al hebben we pech gehad met de economische ontwikkelingen, maar toch: de principiële vraag die ten grondslag ligt aan veel discussies in het publieke domein, is: kun je als onderwijsinstelling dit soort afwegingen maken? Je kunt je niet voorstellen dat er vooraf geen scenario’s zijn opgesteld om alle risico’s in beeld te krijgen. Of dat de toenmalige accountant niet even een seintje gaf. Toch is dat zo. Ik heb het niet terug kunnen vinden.”
Eerdere lessen
Marce Wintels trok uit de casus-Amarantis eerder al lessen uit zijn saneringswerk. Ook daar bleek hem dat in de sfeer van het vastgoed vele, vaak verhulde risico’s bestoden. “Bij het inlezen was me al direct helder dat de financiële problematiek veel groter was dan uit de boekhouding op het eerste gezicht was op te maken. Ik zag hoe met cijfers ‘gestuurd’ werd. Dit blijkt ook duidelijk uit het onderzoeksrapport.”
“Er waren voor tientallen miljoenen (mislukte) huisvestingsprojecten en bijzonder hoge huisvestingslasten. Tegelijkertijd waren veel scholen nog slecht gehuisvest. De portemonnee was tot de bodem leeg. Het bank-krediet liep af.”
“Toezichthouders waren er te over: de Raad van Toezicht, de inspectie, de financier, de accountant, de auditcommissie, OCW, de medezeggenschap, de ondernemingsraad. Maar niemand doorgrondde alle problematiek, als die al te overzien was en getoond werd. Iedereen zat erbij, keek ernaar, lette vooral op het ‘eigen straatje’ en ondertussen ging het jaar in jaar uit steeds slechter.”
