Toch nog lenen door student?
VVD en PvdA beseffen inmiddels hoe zeer zij klem zitten. Sinds de vrijdag van het 30 jarig jubileum van de LSVB – het kan geen toeval zijn – kunnen zij alleen nog samen regeren als D66, CU en SGP al in de Tweede Kamer volledig mee willen doen.
De afkoopsommen daarvoor lopen op en bereiken inmiddels beleidsterreinen ver buiten hun oorspronkelijke akkoord, zoals de ‘kleine scholen toeslag’. Daar scoorden de refo’s en de rurale regio’s in de krimp over de rug van Sander Dekker.
OV-kaart en leenstelsel zijn zo ook deel van de paars-refo afstemming geworden. OCW beseft dat de C3 (de constructieve drie) nimmer zal accepteren, dat in de Eerste Kamer buiten hen om een deal tot stand komt. Niet met het CDA en zeker niet met GroenLinks. Bussemaker moet dus met de drie ‘favoriete oppositiefracties’ in de Tweede Kamer eruit zien te komen. En zij zal hun prijs moeten en ook willen betalen.
Pechtold beweegt
Lastig is voor de minister, dat de drie geen eensluidende opvatting kennen. D66 is voor een leenstelsel, maar is negatief over de uitwerkingen die Bussemaker tot nu toe heeft kunnen presenteren. CU en SGP voelen weinig voor een leenstelsel, maar lijken te vermurwen tot eventuele steun door een uitruil met iets anders, dat hen wel erg zou bevallen. Maar inmiddels is er beweging merkbaar.
D66-leider Pechtold heeft nu onomwonden erkend, dat de OV-kaart een verloren zaak is. Daar gaat hij dus niet langer politiek krediet in steken – en verliezen – terwijl er binnen de studiefinanciering voor zijn partij meer te halen valt. “Of je moet hem helemaal afschaffen, dan heb je echt geld,” zei hij recent tegen studenten in Tilburg.
“Alle aanpassingen die je doet, besparen nauwelijks veel geld. Laten we eerst die slag maar eens maken. Op den duur vraag ik me af of de ov-kaart in de huidige vorm te handhaven is. Verdere versobering komt er natuurlijk aan – dat zeg ik ook eerlijk.”
“De studiefinanciering gun ik iedereen van harte. Maar ik noemde net de bedragen die er mee gemoeid zijn, 800 miljoen per jaar. Als ik in tijden van crisis, en die is nog niet voorbij en dat zal nog een tijd duren, honderden miljoenen moet neerzetten of in inkomenspolitiek of in kwaliteit van het onderwijs, dan kies ik toch echt voor het laatste.”
De OV-bedrijven zien de bui al aankomen, want naar verluidt pogen zij met de studentenorganisaties ‘on deep background’ tot een nieuw pakket te komen voor de reisvoorziening voor HBO’ers en WO’ers. Daarmee kan de minister ruimte krijgen om de C3 zo aan zich te binden, dat zij een bijgesteld voorstel voor een leenstelsel zouden kunnen accorderen, ook later in de Senaat.
Het geld uit de kosten die OCW voor de OV-kaart moet maken, kan zij immers terugploegen in de kwaliteit en toegankelijkheid van het HBO en WO, zoals steeds was beloofd.
Tijdsklem dringt door
Dat zal nu ook wel moeten, want Bussemaker en haar collega’s in het kabinet hebben niet veel tijd meer om deze noodzakelijk geachte hervorming ook feitelijk te realiseren. Kamerwoordvoerder voor HO-beleid en PvdA’er Mohandis gaf al aan, dat er dit voorjaar concrete politieke feiten zullen moeten gerealiseerd worden, omdat het anders simpelweg te laat is. Steun zal de minister dan ook moeten verwerven bij haar C3-bondgenoten wil zij tijdig haar leenstelsel nog binnen halen.
De steun van de paars-refo coalitie hangt immers af van één factor: de positie van VVD en PvdA in de Eerste Kamer. Maar die is over niet al te lange tijd een volstrekt onvoorspelbare factor geworden.
In het voorjaar van 2015, over een maand of 13 dus al, zijn er Statenverkiezingen en komt daarop direct een verkiezing van een nieuwe Senaat. Omdat niemand enig vermoeden heeft hoe dan de meerderheden eruit zouden kunnen zien, is het veel te riskant voor Rutte-II om erop te gokken dat ook dan met een paars-refo verband hervormingen nog door het parlement zullen komen.
Jet Bussemaker moet dus nu gaan toeslaan, want anders ‘hoeft het niet meer’, zo denken velen vooral in haar eigen partij. De weg naar een oplossing is nu door Pechtolds manoeuvre wellicht dan toch nog geopend. Met het geld van de OV-kaart zou de minister verzachtingen in het leenstelsel kunnen financieren.
D66 biedt dat de politieke uitweg biedt om te kunnen zeggen: ‘wij hebben dat leenstelsel erdoor gekregen, maar met verbeteringen’ en CU en SGP kunnen zeggen: ‘wij hebben het ergste voorkomen en de gezinnen met studerende kinderen zijn flink gespaard’. Blijft dan wel het beeld opdoemen, dat de VVD bij een van de grote hervormingen van de coalitie nog eens met de restanten van het oorspronkelijke plan genoegen zal moeten willen nemen.
