Kind moet zelf ontdekken
“Prestaties van kleuters hangen vooral af van de context, zoals de inrichting van de taak of het soort objecten dat we gebruiken,” legt Meindertsma uit. Zij promoveert op 31 aan de RUG op het onderzoek naar wat kleuters op het gebied van wetenschap en techniek al aankunnen en onder welke omstandigheden.
Hoe houd je interesse vast?
Het onderzoek van Meindertsma is onderdeel van het programma TalentenKracht dat zich ten doel heeft gesteld de interesse van jonge kinderen voor wetenschap en techniek te behouden. Meindertsma: “Om erachter te komen wat maakt dat kleuters zo geïnteresseerd zijn in wetenschap en techniek, moet je eerst onderzoeken wat ze precies kunnen. Als je dat weet kun je kijken hoe je die interesse vast kunt houden als ze ouder worden.”
De RUG-promovenda liet kinderen verschillende taken uitvoeren onder meer om te kijken in hoeverre kleuters kunnen voorspellen of een knikker drijft of niet en of ze vervolgens aan kunnen gaan waarom dit zo is. “De prestatie van een kleuter ontstaat op het moment zelf en verandert voortdurend. Het weet nog niet dat drijven en zinken te maken heeft met gewicht en bedenkt de verklaring ervoor op het moment zelf. Later wordt die kennis een automatisme.”
Amper verband tussen voorspellen en verklaren
Wat opviel is dat er nauwelijks verband is tussen voorspellen en verklaren. “Het lijkt er op dat voorspellen en verklaren voor kleuters twee leerprocessen zijn die niet veel met elkaar te maken hebben,” concludeerde Meidertsma die tevens opmerkte dat er grote fluctuaties zijn in de leerprestaties van kinderen. “Die variatie is bijzonder. Daaruit kun je afleiden dat een momentopname, zoals tijdens een toets, alleen iets zegt over wat een kind nu kan, maar weinig over wat het over een uur of overmorgen presteert.”
De context en dan met name het gedrag van een volwassene blijkt van grote invloed op de prestaties van kinderen. Meindertsma: “Kinderen geven de meest complexe antwoorden als er een volwassene bij is die hen voortdurend aanmoedigt door vragen te stellen en taken te herhalen. Meteen het goede antwoord geven is de gemakkelijke weg. Kleuters komen zelf wel met verklaringen als je maar doorvraagt. Die verklaringen zijn vaak heel inventief. Dan zeggen ze bijvoorbeeld dat een potlood drijft omdat het blauw is. Of dat een muntje zinkt omdat het geld is.”
Te veel aandacht voor toetsen
Het onderzoek van Meindertsma is fundamenteel, maar heeft zeker implicaties voor het onderwijs, is haar overtuiging. “Wat ik heb gevonden is dat kleuters gebaat zijn bij een optimale leeromgeving waarbij ze de kans krijgen zelf ontdekkingen te doen en verklaringen te bedenken. De visie van TalentenKracht is dat als je dat op deze leeftijd niet goed aanpakt, dat een cumulatief effect heeft. Dan verliezen kinderen hun belangstelling voor de wetenschap en techniek en daarmee doe je ze tekort.”
Meindertsma beveelt leerkrachten en ouders aan de tijd te nemen om een op een met kinderen te praten over vraagstukken uit de wetenschap en techniek. “Als een kind vraagt waarom de maan vanavond zo groot is, ga dan een vraaggesprek aan in plaats van het antwoord meteen te geven. Laat kinderen zelf komen met verklaringen, daar leren ze het meeste van.” Daarbij vindt ze het essentieel dat leerkrachten zo’n gesprek met een open blik in gaan, zonder in hun achterhoofd rekening te houden met de scores die een kind tot nu toe op toetsen heeft behaald.
“Ik vind persoonlijk dat er teveel belang wordt gehecht aan toetsen omdat ze niet weergeven hoe een kind een bepaald niveau heeft behaald. Een toets zegt niets over wat een kind had kunnen leren als het optimaal was begeleid en wat het nog kan leren door het een optimale leeromgeving aan te bieden. Uit mijn onderzoek blijkt vooral dat jonge kinderen erg variabel zijn in hun prestaties en eenmalig toetsen doet daar geen recht aan.”
