Het mooiste dat er is

Wetenschap, technologie en innovatie worden vaak gedreven door nieuwsgierigheid, gecombineerd met een schep creativiteit. Maar op hogescholen, universiteiten en kennisinstellingen worden die op verschillende manieren gestimuleerd, blijkt tijdens het rondetafelgesprek in het Glass House op de Hannover Messe tussen Mikhail Katsnelson van de Radboud Universiteit, Johann Hurink van de UTwente en Jeroen van den Berg van het EnTrance energiecentrum van de Hanzehogeschool. 

Creatieve interdisciplinariteit

“Ik zie een groot verschil in creativiteit tussen hogescholen en universiteiten. Wij op de Hanzehogeschool stimuleren studenten erg om zich in de breedte te ontwikkelen en te werken aan hun interdisciplinariteit,” zegt Jeroen van den Berg, projectleider EnTrance. 

Mathematica hoogleraar Johann Hurink van UTwente adviseert zijn studenten een heel ander traject. “Ik zeg altijd tegen mijn studenten dat ze moeten werken aan een goede theoretische grondkennis. Het opbouwen van die kennis waar je de rest van je wetenschappelijke, of toegepaste carrière op voort kan borduren, duurt langer dan veel studenten denken. Zo’n kennisbasis in de wiskunde vergt vaak wel meer dan 20 jaar. Pas als die basiskennis op orde is kunnen studenten overstappen naar toepassingen en functies waarin de mathematica wordt toegepast.” 

Kikkers en vogels

Welk traject gevolgd wordt, hangt in grote mate af van de student, daar zijn de drie sprekers in het Hannoverse Glass House het over eens. “De theoretische natuurkundige Freeman Dyson deelde zijn studenten in in twee groepen: vogels en kikkers. Vogels vliegen over de materie: ze zijn analytisch sterk en zien snel dwarsverbanden. Kikkers aan de andere kant blijven graven in de modder van een specifiek vakgebied tot ze het helemaal snappen,” zegt Mikhail Katsnelson. 

Hoe verschillend studenten ook zijn, of het nu ‘kikkers’ zijn of ‘vogels’, of ze nu houden van fundamenteel onderzoek of toepassingen, er zijn duidelijke overeenkomsten tussen goede studenten, zegt Hurink. “De beste studenten worden gedreven omdat ze het leuk vinden of omdat ze erg nieuwsgierig zijn. Dan gaat het om studenten die het niet voor het geld of hun carrière doen. Ze doen het omdat ze er enorm plezier in hebben iets te snappen. Ik vind die altijd het leukste om mee te werken.” 

Onvoorspelbare wetenschap

Is er dan een wezenlijk verschil tussen wat een hogeschool doet of een universiteit, zeker nu het HBO eigen praktijkgericht onderzoek doet? In de discussie hierover bleek de scherpe analyse van Katsnelson zeer vruchtbaar.

“Ik maak altijd onderscheid tussen wetenschap en technologie. Als je wilt uitzoeken of iets kan, maar je weet het niet, dan bedrijf je wetenschap. Als je weet dat iets kan maar graag wilt weten of het beter kan, dan ben je bezig met technologie,” zegt de Russische geleerde uit Nijmegen. 

“Ik richt me meer op de theoretische kant van grafeen, maar ik kom natuurlijk regelmatig in aanraking met potentiele toepassingen. Ik heb zelden meegemaakt dat fundamentele wetenschap zo snel en zo direct tot toepassingen leidt als bij grafeen.” Volgens Katsnelson is ook voor een fundamentele wetenschapper dit mooiste dat er is. Dat een puur theoretische vondst leidt tot grote maatschappelijke impact en zeer innovatie producten, is iets dat zeer weet te motiveren. 

“Veranderingen in de wetenschap zijn bij definitie onvoorspelbaar. Veranderingen in technologie zijn veel beter te voorspellen omdat het vaak gaat over een extrapolatie van het bestaande. Bij wetenschap kan één doorbraak die niemand zag aankomen een heel wetenschappelijk veld op de kop zetten, zoals nu gebeurt bij grafeen.” 

Onderzoek in het HBO is in de analyse van Katsnelson dus technologie. Maar voor fundamentele wetenschappers is de verbinding hiermee leggen vaak van grote betekenis. Hij voorspelde dat in twintig jaar de pure research die leidde tot het grafeen de levens van miljarden aardbewoners ingrijpend zal veranderen.