Kwaliteit verdringt toegankelijkheid
Het hoger onderwijs staat sterk onder druk om tot hogere prestaties te komen. Zo stellen de beoordelingen in het accreditatiestelsel hogere eisen en zijn er ambitieuze prestatieafspraken gemaakt, waarbij aan prestaties financiële gevolgen verbonden zijn. Op verschillende terreinen worden eisen gesteld die niet eenvoudig te verenigen zijn.
Dit leidt tot een driehoek van wensen met betrekking tot onderwijsniveau, studiesucces en toegankelijkheid, die zich moeizaam tot elkaar verhouden. De spanning tussen deze drie doelen leidt er gemakkelijk toe dat het realiseren van het ene doel invloed heeft op de twee andere doelen, meldt het onderwijsverslag van de Inspectie.
Instellingstoets belangrijke stimulans
De invoering van de vrijwillige instellingstoets kwaliteitszorg (ITK) vormde een sterke stimulans voor de interne kwaliteitszorg. De uitkomsten wijzen erop dat het nog niet eenvoudig is aan de eisen te voldoen. Van de 42 tot eind 2013 ingediende aanvragen voor de toets zijn er twaalf nog in behandeling.
Van de dertig afgehandelde aanvragen zijn er zeventien direct positief beoordeeld, drie positief onder voorwaarden en twee alsnog positief na het beoordelen van de voorwaarden. Acht instellingen hebben zich teruggetrokken, waarvan drie op grond van een negatief panelrapport en vijf uit eigener beweging.
Instellingen die de toets behaalden, eventueel na aan extra voorwaarden te hebben voldaan, melden dat de toets met alle interne voorbereidingen de verbetering van de kwaliteitszorg sterk heeft gestimuleerd.
Rendementen bijzonder laag
Het diplomarendement van zowel hbo als wo nog steeds bijzonder laag: in het hbo haalt van de starters in 2007 na vijf jaar 42 procent een diploma aan de eerste opleiding en 50 procent een diploma in het hoger onderwijs. Van de universitaire studenten van datzelfde cohort haalt na vier jaar 37 procent een diploma aan de initiële opleiding en 49 procent een diploma in het hoger onderwijs.
In het hbo daalt bovendien het rendement, terwijl dit in het wo aan het stijgen is. In het eerste jaar van het hbo en het wo neemt zowel het aantal studenten, dat het hoger onderwijs verlaat, als het aantal overstappers naar een andere opleiding nog steeds toe.
Lerarenopleiding blijft zorgenkind
Het diplomarendement van de pabo’s en de opleidingen tot VO-vakdocent is dichter in de buurt van het gemiddelde voor het hoger onderwijs komen te liggen. Het diplomarendement van de pabo’s was eerder opvallend hoog, bijna 60 procent voor instroomcohort 2003. Dit is in een snel tempo afgenomen tot iets meer dan 40 procent voor het instroomcohort 2007.
Inmiddels ligt dit percentage een fractie lager dan bij de rest van de hbo-opleidingen. Ook de deeltijdpabo’s laten deze trend zien, zij het minder duidelijk. Het diplomarendement van de tweedegraads lerarenopleidingen is opvallend laag vergeleken bij de overige subsectoren en de rest van het hoger onderwijs.
‘Toegankelijkheid in gevaar’
Met het streven naar een hoger niveau van de opleidingen en meer rendement, neemt de druk op de toegankelijkheid van het hoger onderwijs toe. Het streven naar een hoger niveau en tegelijk naar minder uitval kan betekenen dat hogescholen en universiteiten meer gaan selecteren aan de poort en in het eerste jaar. In de Wet Kwaliteit in verscheidenheid hoger onderwijs zijn de selectiemogelijkheden vergroot. Vervroegde aanmelding en verplichte studiekeuzechecks moeten zorgen dat studenten een juiste studiekeuze maken, zodat ze minder kans lopen uit te vallen.
Studentenorganisaties reageren erg teleurgesteld op het onderwijsverlag. Vicevoorzitter Eduard Schmidt van de LSVb hekelt vooral de focus op rendement die de toegankelijkheid onder druk zet: “Het is belangrijk dat iedereen met het talent en de motivatie hoger onderwijs kan volgen. Nu komt dit in gevaar.”
ISO-voorzitter Ruud Nauts is ook bezorgd over de toegankelijkheid; “De toegankelijkheid van het onderwijs is onherroepelijk in het geding. Hogere eisen worden gesteld, zonder dat de kwaliteit van het aanbod en de begeleiding voldoende verbeteren.”
