Leenstelsel in eindfase
Het meest sprekende signaal dat de politieke strijd over een leenstelsel op een kookpunt is gekomen, is het feit dat er geen enkel signaal meer ‘mag´ komen. “De zaak zit ineens potdicht”, merken de studentenorganisaties, die tot nu toe nauw betrokken werden bij de stappen op weg naar een nieuw SF-stelsel. De luiken zijn door OCW en de betrokken fracties in de Kamer plotseling hermetisch gesloten voor hen, uit vrees voor lekken en ontijdige signalen.
De twee regeringsfracties staan dan ook voor een uiterst lastige afweging. Het is voor hen “groot gedoe,” bevestigt één van hen. Hoe hoog de spanning op loopt, blijkt wel uit de snel toenemende bitsheid in de verhouding tussen D66 en de coalitie op dit terrein. In plaats van ´constructivisme´ binnen de C3 valt een steeds regelmatiger alliantie van die partij met PVV en SP in het hoger onderwijs debat op. En ook de gedogende ChristenUnie laat Bussemaker bij een leenstelsel in de steek.
Ernstig dilemma
VVD en PvdA staan daarmee voor een ernstig dilemma. Hun oorspronkelijke voorstellen hebben zij verspeeld door de opzet en het tijdstip van invoering steeds verder te verwateren zonder dat zij van iemand daarmee steun wisten te verwerven. De kans om met het CDA ‘in één klap’ op dit punt een zinvol compromis met afdoende meerderheid te vinden, is daardoor eveneens verspeeld.
Dit zou ertoe leiden dat van alle grote hervormingen van Rutte II – zorg woningmarkt, bijstand, pensioenen, arbeidsmarkt – er twee op een mislukking zouden uitdraaien: de provincie en gemeenten revolutie van oud-OCW-Minister Plasterk en het leenstelsel van OCW-minister Bussemaker, beiden bovendien van de PvdA. Zoiets is voor een coalitie nooit gunstig en werkt destabiliserend, zeker nu de PvdA ook intern toch al fors onder druk staat als partner in de Rutte-Samsom coalitie.
Gunt D66 Bussemaker en Van Ojik iets?
Het leenstelsel kan er wel komen, maar alleen met een alternatieve gedoogconstructie buiten de C3 om. D66 en GroenLinks zouden hier in de Senaat bij moeten willen helpen. De prijs daarvoor zal hoog zijn. De VVD zal zwaar nivellerende elementen moeten slikken voordat GroenLinks meedoet. D66 zal bereid moeten zijn GroenLinks dit succes te gunnen na hun electorale overwinning op juist ook GroenLinks in de grote HO- en studentensteden. Bovendien zal D66 de PvdA-minister dit succes ook nog moeten gunnen. Er is weinig aanleiding dit laatste te vermoeden.
Niet alleen is de opstelling van D66 in de Kamer tegenover Bussemaker opvallend bits geworden, ook breder drukt die partij de PvdA waar mogelijk in de hoek. Het was D66-senator en HBO-voorman Thom de Graaf, die als formateur de PvdA in Amsterdam buiten het college hielp houden bijvoorbeeld. In Rotterdam heeft D66 de PvdA ook ingeruild voor CDA en Leefbaar.
VVD en D66 hebben bovendien niet eens zoveel haast meer met een leenstelsel. De nivelleringsprijs smaakt hen vast niet, zeker niet vlak voor de Euroverkiezingen en het stranden van deze hervorming ten gevolge van ‘linkse eisen’ kunnen zij beter verkopen dan de PvdA. “Groot gedoe” kortom, zoals al uit de coalitie klonk, ondanks de ferm gesloten luiken.
