Eeuwenoude verdwijning opgelost
Een 50.000-koppig Perzisch leger keerde nooit meer terug uit de Egyptische woestijn, het gebeurde in de jaren rond 524 voor Christus. Prof. dr. Olaf Kaper vond echter in oase Dachla helemaal geen tragische natuurramp maar een onvervalste een doofpotaffaire.
Het moet een zandstorm zijn geweest, vertelde de Griekse geschiedschrijver Herodotus. Hij verhaalt over de Perzische koning Cambyses, die met 50.000 man de Egyptische woestijn in trok. De troepen keerden echter nooit terug, opgeslokt als ze waren door een zandduin. Egyptoloog Olaf Kaper heeft dat stukje Griekse geschiedschrijving nooit willen geloven.
Met man en macht vergaan?
“Al vanaf de 19e eeuw tot op de dag van vandaag zoeken mensen naar dat leger, zowel amateurs als professionele archeologen. Sommigen verwachten ergens onder de grond een complete krijgsmacht te vinden, met uitrusting en al. Toch heeft de ervaring allang geleerd dat je niet kunt overlijden door een zandstorm, laat staan dat een heel leger verdwijnt.”
Kaper brengt nu naar voren, dat het Perzische leger niet is verdwenen, maar verslagen. “Uit mijn onderzoek blijkt dat het leger niet op doortocht door de woestijn was, maar dat de oase Dachla de eindbestemming was. Daar zaten namelijk de troepen van de Egyptische rebellenleider Petoebastis III. Die lokte uiteindelijk het leger van Cambyses in een hinderlaag en wist zo vanuit de oase een groot deel van Egypte terug te veroveren, waarna hij zich in de hoofdstad Memphis tot farao liet kronen.”
Antieke doofpot
Hoe leidde dit tot een soort antieke doofpotaffaire? Koning Darius I slaagde er – als een soort generaal al-Sisi van zijn tijd – al twee jaar na Cambyses’ nederlaag de Egyptische opstand te onderdrukken. Hij had duidelijk een soort spindoctors in dienst aan zijn hof, want de Perzische chroniqueurs schreven het beschamende verlies van zijn voorganger toe aan tragische natuurkrachten. Dankzij deze nieuwsvoorziening van het regime in Persepolis kon de Griekse historicus Herodotus 75 jaar na die gebeurtenissen in de Egyptische woestijn niet meer dan het sensationele verhaal van de enorme zandstorm en zijn duizenden slachtoffers noteren.
De Leidse geleerde deed zijn ontdekking bij toeval, zo geeft hij eerlijk toe. In samenwerking met New York University en de Universiteit van Lecce doet hij al tien jaar opgravingen in Amheida, in de oase Dachla. Begin dit jaar ontcijferde hij op oude tempelblokken de volledige titulatuur van de rebellenleider die farao werd onder de naam Petoebastis III.
“Toen vielen de puzzelstukjes ineen. De tempelblokken geven aan dat het een machtsbasis moest zijn geweest aan het begin van de Perzische periode. Dat gecombineerd met de geringe kennis die we hadden van Petoebastis III, de opgravingslocatie en het verhaal van Herodotus, maakt dat we de geschiedenis kunnen reconstrueren.”
De vondst zal vandaag bekend worden gemaakt tijdens een internationaal congres over Political Memory in and after the Persian Empire, in Leiden. “De belangstelling zal waarschijnlijk heel groot zijn. Ik zie uit naar de discussies die zullen volgen.”
