Mythes rond migratie
We moeten migratie leren zien als een onlosmakelijk en dus onvermijdelijk onderdeel van bredere maatschappelijke veranderings- en mondialiseringsprocessen, in plaats van een ‘probleem’ dat opgelost moet worden,” zegt prof. dr. Hein de Haas bij zijn oratie aan de Faculty of Humanities and Sciences bij de Universiteit Maastricht. “Doordat overheden hun migratiebeleid eveneens stoelen op deze mythes, slaat dat beleid vaak de plank mis.”
Bij zijn oratie weerlegt De Haas zeven populaire mythes die het debat en de beleidsvorming rond migratie in Nederland vaak bepalen.
1. We leven in een tijd van ongekende massa-immigratie
Over mythe 1: Het aantal migranten is tussen 1960 en 2000 wereldwijd bijna verdubbeld, maar de wereldbevolking is even hard gegroeid. Verhoudingsgewijs is migratie dus praktisch stabiel gebleven. Minder dan drie procent van de wereldbevolking is migrant. Wel is de aard en richting van de migratie veranderd.
Eeuwenlang waren het vooral Europeanen die emigreerden, terwijl sinds de Tweede Wereldoorlog Europa een aantrekkelijke bestemming is geworden voor migranten. Bij gebrek aan concrete bedreiging van buitenaf, zijn politici sinds het einde van de Koude Oorlog migratie steeds meer als bedreiging voor onze veiligheid en welvaart gaan neerzetten, waardoor ze de migratie-hysterie zelf verder aanwakkeren.
2. Immigratiebeperkingen zorgen voor minder migranten
Over mythe 2: Uit onderzoek blijkt dat immigratierestricties vaak contraproductief zijn omdat zij retourmigratie afremmen en de permanente vestiging van migranten in de hand werken.
3. Immigratiebeleid is restrictiever geworden
Over mythe 3: Hoewel politici graag de indruk wekken dat immigratiebeleid steeds strenger is geworden, blijkt uit onderzoek dat immigratiebeleid de afgelopen decennia voor de meeste migrantengroepen juist minder restrictief is geworden. Stoere praat over migratie is dus vooral voor de bühne.
4. Ontwikkeling in herkomstlanden zal emigratie beperken
Over mythe 4: Welvaartsgroei, onderwijs en infrastructuur stelt meer mensen in staat te migreren en verhoogt hun ambitieniveau. Daarom zien we dat emigratie juist toeneemt onder invloed van ontwikkelingsprocessen. Economische ontwikkeling in de armste landen zal daarom onherroepelijk tot meer migratie leiden.
5. Migratie leidt tot ‘brain drain’
Over mythe 5: Het is een misverstand dat de emigratie van geschoolde mensen de oorzaak is van onderontwikkeling in herkomstlanden. Het geld dat migranten naar familie terugsturen is een veelvoud van ontwikkelingshulp, en veel migranten investeren in herkomstlanden, hoewel het ook een illusie is te denken dat migranten fundamentele problemen (zoals corruptie en ongelijkheid) in herkomstlanden kunnen oplossen.
6. Migranten pikken banen in en bedreigen onze verzorgingsstaat
Over mythe 6: Migranten verrichten vooral het werk dat de ‘eigen’ bevolking niet wil of in staat is te doen. Migratie blijkt een (klein) positief effect te hebben op economische groei, hoewel het vooral ondernemers, de middenklasse en rijkeren zijn die van migratie profiteren.
7. Migratie is een oplossing voor het vergrijzingsprobleem
Over mythe 7: Net zo min als migratie een bedreiging is voor onze welvaart, is migratie ook geen oplossing voor het vergrijzingsprobleem of andere sociaaleconomische vraagstukken. Daarvoor is migratie in omvang te beperkt, en vergrijzing is een wereldwijd fenomeen aan het worden.
Volgens prof. De Haas is substantiële migratie in open en welvarende samenlevingen onvermijdelijk. “De economische liberaliseringstendens van de afgelopen decennia staat daarom haaks op de politieke roep om minder migratie. Zowel de positieve als negatieve effecten van migratie worden in het publieke debat zwaar overdreven.
Migratie wordt onterecht als bedreiging of als oplossing voor fundamentele maatschappelijke problemen gezien. Niet migratie, maar door politici aangewakkerde vreemdelingenangst is het probleem. De huidige migratie-hysterie zet migranten als zondebok neer en werkt verlammend op het voeren van een nuchter debat over migratie.”
