NRC wijkt voor OCW

De werkwijze van het CPB met zijn “educated guess” over de effecten van het leenstelsel blijft golven maken. De factcheckers van NRC.next en moederkrant NRC kwam tot het oordeel, dat het primair een “guess” was. Minister Bussemaker kon de CPB-cijfers volgens hen dan ook niet echt als feitelijke onderbouwing presenteren voor haar bewering dat de toekomstige studieschuld gemiddeld van €15.000 naar €21.000 zou stijgen. Haar scherpe blog daarover was derhalve “ongefundeerd”.

Cijfers genuanceerd

In de Tweede Kamer nuanceerde Bussemaker haar cijfers en die van het CPB al wijselijk. Het gaat om een gemiddeld cijfer en meer dan serieuze aannames zijn er nu eenmaal niet, zo werd zij niet moe te benadrukken.

En terecht, want zo’n gemiddelde studieschuld is nooit meer dan een fictieve constructie, de uitkomst immers van de schulden van thuiswonende HBO’ers uit lage inkomens tot die van uitwonende WO’ers met verlengde researchmasters uit hoger inkomens en die optelsom dan weer gedeeld. De minister erkende dus ook, dat zo’n gemiddeld getal alleen kan ontstaan als er naast velen zonder studieschuld ook studenten “met €30.000 en meer” bestaan als een regulier verschijnsel.

Gevoelig dossier

De Ombudsman van de NRC, Sjoerd de Jong, factcheckte het werk van zijn collega-factcheckers nog eens. Hij prijst hen voor het doorprikken van de “doorrekening” van de CPB-onderzoekers als “educated guess” want dat “relativeerde de stelligheid van de minister.” Niettemin maakte haar staf “bij mij wel bezwaar tegen de conclusie ‘ongefundeerd’ – uiteraard, want het dossier ligt gevoelig.” Dat kun je wel zeggen als je de virulente toon van het ministeriële blog over haar critici leest: “klinklare onzin”, “bekt wel lekker”, ”spookverhalen” en zo meer.

Bussemakers staf “heeft ook een punt”, zegt de Ombudsman in een verfijnd Salomonsoordeel. De ‘guess’ was in elk geval ‘educated’ van aard, ook al was zoiets “een wankel fundament” en “betwistbaar”. De factcheckers bleven niettemin erbij dat OCW dit nooit zo plompverloren als ‘zo zal het gaan’ had mogen presenteren en de minister derhalve “ongefundeerd” haar beweringen had gedaan.

De Ombudsman voegt daar aan toe: “En voor een minister mogen we best streng zijn.” Hij concludeert als een echte Salomonische scheidsrechter, dat het oordeel “niet te checken” zuiverder was geweest. “Ja, inderdaad, we weten het niet” wat de toekomst ons zal leren over de studieschulden, hun omvang en impact op hoe en of jongeren zullen studeren, stelt hij vast. Naast een ‘educated guess’ is het studievoorschot dus blijkbaar ook een grootscheeps sociaal experiment met zo’n 1 miljoen jongeren in MBO, HBO en WO als proefdieren.

Alsnog gelijk?

Volgens de staf van OCW geeft de NRC Bussemaker “alsnog gelijk” met die uitspraak van de eigen Ombudsman, zo meldt men aan ScienceGuide. De nuancering van – best streng – “ongefundeerd” naar “niet te checken” klinkt inderdaad minder bruut.

Daar komt dan wel iets bij. Want als het volgens OCW correct is, dat de cijfers van het CPB en de quotes van Bussemaker niet feitelijk vast te stellen zijn, dan geldt dat natuurlijk ook voor het verwijt vanuit OCW dat het “klinkklare onzin”, “spookverhalen” en “bangmakerij” is, als een politicus, studentenleider of collegevoorzitter die cijfers bezorgd in twijfel trekken omdat zij “een wankel fundament” hebben. Is de onderbouwing van zo’n verwijt dan niet evenzeer “niet te checken”?