Wees niet zo bang voor inspraak
Hogescholen hechten veel waarde aan een breed draagvlak voor het voorgestelde (onderwijs)beleid. De Wet op het Hoger Onderwijs geeft de kaders voor medezeggenschap aan. Maar, de goede kaders? Of moeten we toe naar een nieuwe manier om onze medezeggenschap in te richten, vraagt de Vereniging Hogescholen zich af. Gaan concrete voorstellen – zoals uitbreiding van het informatierecht en het instemmingsrecht – de medezeggenschap helpen?
Tijdens het #HBOdiscours in Café Dudok in Den Haag – op 25 juni vanaf 16.00 uur – gaat een keur van HO-kenners hierover met elkaar in debat: Wilma de Koning (lid CvB Radboud Universiteit, voorheen vice-voorzitter Fontys Hogescholen), Theo de Wit (voorzitter Vereniging Medezeggenschap Hogescholen), Rosanne Broekhuizen (aankomend lid ISO, portefeuillehouder medezeggenschap), Lex Sietses (penningmeester LSVb) en vanuit de politiek Michel Rog (CDA), Paul van Meenen (D66) en Tanja Jadnanansing (PvdA). Meldt u hier aan.
Vreest niet!
Rosanne Broekhuizen geeft als nieuwe studentbestuurder vanuit het ISO haar eerste testimonium af over dit onderwerp. U leest haar voorzet voor het debat hieronder.
‘Instemmingsrecht op de begroting, jarenlang wordt er over gesproken. In 2003 pleitte het ISO al voor meer instemmingsrecht op de begroting, nadat haar onderzoek[1] uit wees dat medezeggenschapsraden nog regelmatig buiten spel werden gezet. Nu lijkt het er toch echt te komen. In het voorstel voor het leenstelsel, door sommigen ook wel studievoorschot genoemd, wordt gesteld dat medezeggenschapsraden instemmingsrecht krijgen op de hoofdlijnen van de begroting.
Het gevolg: studenten zijn blij en instellingsbesturen zijn bang. Deze laatste constatering slaat de spijker op z’n kop. Juist de angst om beslissingsbevoegdheid en verantwoordelijkheid te verliezen, het idee dat nog een ‘hobbel’ genomen moet worden in het besluitvormingsproces, vormen de oorzaak van het feit dat studenten in de medezeggenschap zich al jaren niet altijd serieus genoeg genomen voelen.
In het onderzoek van het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) ‘medezeggenschap is mensenwerk’[2] wordt duidelijk dat maar 46% van de medezeggenschapsraden op het HBO de medezeggenschap op hun instelling als goed beoordeelt. De oorzaak is deels de rechtspositie (50% van de medezeggenschapsraden op het HBO vindt dat ze niet genoeg rechten heeft). En daarnaast zijn voornamelijk cultuurproblemen de oorzaak.
Handje helpen
Het geven van instemmingsrecht helpt instellingsbesturen daarom juist een handje. Zomaar een cultuur veranderen is onmogelijk, dat is begrijpelijk. Het instemmingsrecht op hoofdlijnen van de begroting kan instellingen wel een grote stap in de richting brengen.
Een sterkere formele positie leidt niet direct tot een goede positie in zijn geheel. Om een meerwaarde binnen de instelling te creëren is het noodzakelijk dat er een goede communicatie is tussen het College van Bestuur en de medezeggenschap en; dat er een goede medezeggenschapscultuur heerst. Ook in het onderzoek ‘Medezeggenschap is mensenwerk’ kwam naar voren dat een wetswijziging een cultuurverandering in de hand werkt, door deze wetswijziging wordt de cultuurverandering grijpbaar.
Nu komt het nog te vaak voor dat de medezeggenschap de begroting en de keuzes die hieraan vooraf gaan te zien krijgt wanneer deze volledig rond zijn. Gevolg is dat medezeggenschapsraad alleen bij de finale beslissing invloed uit kan oefenen. Enerzijds voelen medezeggenschapsraden de druk om ‘Ja’ te zeggen, waardoor beslissingen waar ze het niet of niet helemaal mee eens zijn toch worden geaccepteerd, omwille van de organisatie. Anderzijds kan het effect wanneer er wel een ‘nee’ klinkt in de raadsvergadering rigoureus zijn. Juist door instemmingsrecht te verlenen, zullen raden eerder worden betrokken en zal het overleg constructiever worden.
Oud spook
Waar komt dan toch die angst dan vandaan? Is het een spook uit het verleden? De protesten van de jaren 60 en 70 zijn al lang voorbij en studenten hebben al jaren geen gebouwen meer bezet. Sterker nog, uit het onderzoek van het ISO kwam onder andere ook dat vaak de angst voor confrontaties en frustreren van der relatie met bestuurders de boventoon voert, sneller wordt dus ingestemd dan tegengestemd.
Heerst het idee dat medezeggenschap gaat bepalen welke euro precies naar welk bankje op de campus gaat en welk onderzoek naar welk departement? Het gaat om mede-zeggenschap, geen zeggenschap en studenten zijn zich daar wel degelijk van bewust. Medezeggenschapsraden gaven in het onderzoek ‘Medezeggenschap is mensenwerk’ aan dat hun rol voornamelijk controlerend is, met als doel het verbeteren van de positie van de student en het verdedigen waar nodig.
Daarnaast gaat het hier om hoofdlijnen op de begroting en niet om de gehele begroting, laat staan om deelbegrotingen. Studenten willen niet meer te zeggen hebben maar willen dat wat ze zeggen serieuzer wordt genomen.
Begrip, overleg en aanpak
Bestaat het idee dat studenten niet de kennis en kunde hebben om een begroting goed te kunnen doorgronden? Daar zit wat in, maar dat is dan ook het geval bij adviesrecht. Hier ligt een belangrijke taak, welk recht een medezeggenschapsorgaan ook heeft, bij de student zelf en de instellingen. Het organiseren van goede scholing door de instelling, en een goede overdracht van student op student is van uiterst belang om ervoor te zorgen dat medezeggenschap in staat is om haar taak uit te kunnen voeren.
Kortom: vrees niet. Geef de medezeggenschap maar dat instemmingsrecht op de begroting en regel vooral ook de randvoorwaarden zoals scholing goed. Gevolg zijn dan wederzijds begrip, constructief overleg en een gezamenlijke aanpak richting beter onderwijs. Maar heb het er vooral ook met elkaar over. Studenten en besturen met elkaar, maar ook besturen onderling. Wat werkt wel? Wat werkt niet? Wissel best practices uit. Maar wees bovenal open naar elkaar, zorg voor ouderwets verwachtingsmanagement dan zetten we met z’n allen een stap vooruit.’
