Wie trekt de toekomst?

Het klinkt opmerkelijk ‘sovjet-achtig’, zo’n commissaris die de toekomst van economie van de economie moet opporren, maar Pechtold bedoelde vooral een soort Delta-commissaris, “die ervoor moet zorgen dat onze voeten droog blijven.” De D66 leider daagde het kabinet in het Kamerdebat over het WRR-advies uit dat rapport net zo krachtdadig en gefocust uit te gaan voeren als het dijkenplan. Daar hoort zo’n trekker met gezag en ‘power’ bij, vindt hij.

Wie zou hier de juiste persoon voor zijn? ScienceGuide keek meteen rond in Den Haag en de wereld van kennis en innovatie. Wat nodig is? Een vrouw of man die breed in die sectoren bekend staat als bindend, effectief moedig en een ‘open mind’. Liefst ook nog met een wereldwijde, Europese blik en met iets ‘aparts’, een beetje ‘edgy’.

Omdat D66 ermee komt, mag je verwachten dat Pechtold een partijgenoot wil op deze nieuwe post. Maar wie?

Kandidaat nummer 1 is dan Hans Wijers. De Akzo-topman en Paars-I minister heeft nog altijd het aura van een doeltreffende vernieuwer. Zonder hem geen winkels open op zondag, immers. Maar ja, hij is ook de man in 2013 van de club achter het ‘Koningslied’, “de dag die je wist dat zou komen”. De PvdA, CU, SGP en GroenLinks zullen zo’n CEO op leeftijd ook niet echt spannend vinden, dus Wijers wordt het niet. De volgende personen zouden het zeker zo goed kunnen als de oud-EZ-bewindsman.

1.)    Alexander Ribbink

Deze ondernemer is een icoon van innovatie door slimme kennis. Als één van de oprichters van TomTom is hij hors concours in dat opzicht. Bovendien heeft hij zijn deel daarin naar de beurs gebracht en sindsdien de handen vrij. Ribbink werd een voorbeeld voor alle CEO’s en gefortuneerden.

Hij heeft zich namelijk volop ingezet, met forse eigen investeringen, voor doelen als kennis, bèta-techniek, promotie, kunst en creatieve industrie. Hij nam ook allerlei bestuurlijke functies op zich in die sectoren, om zich in te zetten daarin. Het helpt dan zeker ook dat hij actief is in D66 in Amsterdam en in 2010 zelfs kandidaat-wethouder. Ook is hij actief voor zulke uitnemende instituties als het Stedelijk Museum in de hoofdstad.  

Overigens, Alexander Ribbink was enige jaren geleden eveneens gasthoofdredacteur van ScienceGuide, de eerste uit het bedrijfsleven in die rol. 

2.)    Femke Halsema

Vanuit de PvdA kreeg ScienceGuide nog tijdens het ‘WRR-debat’ deze naam als de Toekomstcommissaris voorgesteld. Zij heeft alles mee, inderdaad. Dochter van een stevige PvdA-wethouder Onderwijs, oud-medewerkster van de Wiardi Beckman Stichting en voormalig GroenLinks leider, dat zijn allemaal kenmerken waar zeker D66 nerveus van wordt. Daarbij weet ‘heel Den Haag’ dat Halsema een baan zoekt, liefst een met veel exposure.

Gelet op haar links-liberale profiel en TV-bekendheid is te verwachten, dat Halsema door zowel de VVD als D66, CU, SGP en inmiddels ook haar eigen GroenLinks zal worden ontraden. Zelf reageert Halsema op social media op haar ‘voordracht’ een tikje afhoudend: “Haal me maar van je lijstje want ben niet op zoek naar symbolische bestuurlijke functie. 

3.)    Jan Peter Balkenende

Echt? Jazeker, de oud-premier heeft alles in huis. Rutte-II zou zijn relaunch in de aanloop naar de Statenverkiezingen en een nieuwe Eerste Kamer – in juni 2015 al – veel elan bewijzen met deze benoeming. Buma en Brinkman zijn dan nog de zelfde dag monddood gemaakt.

Balkenende heeft met zijn Innovatieplatform veel eer ingelegd, vooral ná de kabinetten-Balkenende. Het WRR-advies toonde immers hoe marginaal het thema kennis en innovatie onder Rutte-I en Rutte-II was geworden. De oud-premier kan dit in één klap veranderen. Zijn netwerk is in ‘kennisland’, in Nederland, Europa en wereldwijd ongeëvenaard. Eén belletje van hem naar oud-collega’s als Jean Claude Juncker en Angela Merkel, naar een Klaus Schwab, Vladimir Poetin of Bill Gates en Nederland staat als kennisnatie op de kaart die er toe doet.

Ambitie en ‘edginess’ zijn bij Balkenende zeker aanwezig, in het bijzonder in een coalitie en tijd dat zijn achtergronden minder voor de hand liggen. Dat geldt overigens primair in eigen land, in het Europa van Merkel en haar CDU is de politieke werkelijkheid bepaald anders.

4.)    Peter van Lieshout

De gemelijkheid van het kabinet in zijn eerste reactie op het WRR-advies is inmiddels het sterkste argument ervoor, dat prof. Van Lieshout de Toekomstcommissaris zou moeten worden. De Kamerfracties hekelden Kamp en Bussemaker voor hun onberaden betoog bij de publictie van dat advies. “Wat meer warmte had gemogen,” zei gedoger Arie Slob. “Iets minder laconiek was beter geweest,” sneerde Diederik Samsom. “Jammer toch, die gemakzucht,” zuchtte Alexander Pechtold.

Het kabinet kan de Kamer met weinig gebaren nu zó overtuigen dan door de auteur van het WRR-rapport in de rol van aanjager te zetten. Pechtold zei openlijk in het debet gisteravond dat het kabinet “in hoog tempo mijn steun aan het verliezen is,” door de blijvende gemelijkheid. “Mijn enthousiasme is in rap tempo verdwenen.” Kortom, Rutte en de zijnen zullen wel moeten.

5.)    Yvonne van Rooy

Wil Rutte-II een heel stevige Toekomstcommissaris dan kan men moeilijk een beter en daadkrachtiger vrouw aanzoeken dan de voorzitter van de ziekenhuiskoepel. Zij leidde niet voor niets vele jaren met groot succes de hoogst gerankte universiteit van ons land. Haar ervaring en slagkracht op de relevante terreinen zijn bekend: hoger onderwijs, onderzoek, bedrijfsleven, Den Haag, EZ, OCW, Brussel, medische sector en zo meer.

In 2009 wilde het kabinet Van Rooy al in Brussel als Eurocommissaris op één van de economische portefeuilles. Net als bij een benoeming van haar partijgenoot Balkenende zou bij een Toekomstcommissaris Van Rooy het kabinet ook in 2015 en daarna politiek verstevigd worden, door meer steun vanuit het CDA, bovendien.

6.)    Farid Tabarki

Een Toekomstcommissaris zou toch vanzelfsprekend iemand van de nieuwe generaties en met een gedurfde blik op die toekomst moeten zijn? Wie beter dus dan Trendwatcher of the Year, gekozen door zijn peers? Tabarki zet met zijn Studio Zeitgeist keer op keer de nieuwe denklijnen uit die er toe doen. Radicale decentralisatie met behulp van nieuwste technologieën, sociaal en ‘nano’, bijvoorbeeld. De realiteit en gevolgen ook van ‘failed states’ voor de wereldwijde stromen van jonge mensen die hun leven en kansen willen redden, Europa als wenkend perspectief in plaats van als spookbeeld en zo meer.

Als oud LSVb-bestuurder en aanjager bij Nederland Kennisland, Coolpolitics, Lowlands University en MTV heeft Tabarki de ervaring, netwerken en omgeving die er toe doen voor zo’n Toekomstcommissaris. En SGP-voorman Kees van der Staaij pleitte in het WRR-debat nadrukkelijk voor input van de jonge generatie op dit terrein. Henk Kamp (EZ) viel hem bij namens het kabinet. Die twee zijn toch onverdachte bron hier.

7.)    Neelie Kroes

Het profiel van de Toekomstcommissaris past helemaal bij de oud-minister, oud-collegevoorzitter en binnenkort oud-Eurocommissaris voor zowel ‘Mededinging’ als ‘Digitale Wereld’. Alle partijen en personen die het betreft zullen weten wat hen te wachten staat als een Toekomstcommissaris Kroes zich bij hen meldt om tot concrete actie, daden en afspraken te komen. En haar wereldwijde Rolodex zal voor Nederland als toekomstnatie meteen ingezet worden.

Kroes heeft binnenkort tijd, nog steeds energie, nog steeds de nodige ambitie en veel connecties en uitstraling. En haar ‘open mind’ bewees zij met het oppakken en daarna met panache lanceren van de eerst als een marginale portefeuille beschouwde Europese agenda van de digitale economie. Als VVD-lid zal Kroes de ruimte krijgen in haar nieuwe en geen overmatig wantrouwen ervaren bij partijgenoten als Kamp, Dekker en Rutte. Bij de PvdA, D66 en GroenLinks zal men beseffen dat men met haar op die post ‘schaakmat’ is gezet.

De media zullen om deze Toekomstcommissaris vechten en het bedrijfsleven voor zijn Raden van Toezicht niet minder. Juist omdat Neelie Kroes ‘niets meer hoeft’ zou zij in deze rol eens te meer effectief kunnen zijn.

Premier Rutte zag de potentie van deze nieuwe rol, uitdaging en profilering direct in het WRR-debat. Hij meldde aan D66-leider Pechtold, dat er op allerlei terreinen eerder zulke posities zijn voorgesteld en benoemd. “Een Ambassadeur. Een Loods, zelfs. Nu een Commissaris, ach ja. De Toekomstcommissaris, ik ben dat. Als u het kabinet wilt aanspreken op dit terrein, dan moet u bij mij zijn.” Dat was vast Pechtolds bedoeling niet. Op Prinsjesdag wil hij duidelijke actie en een strategie van het kabinet. Welke naam zal in de Troonrede worden genoemd?