Hoe innoveer je ‘wicked problems’?
“Veel maatschappelijke vraagstukken worden aangeduid met grote termen als transitie, decentralisaties, wicked problems, verduurzaming, globalisering of als transdisciplinair. Deze termen geven uitdrukking aan de aard en omvang van de veranderingen in onze samenleving.”
“Binnen het lectoraat onderzoeken we processen waarin wordt geïnnoveerd en waarin maatschappelijke waarden worden nagestreefd (valorisatie). De stakeholders zijn: burgers, managers in het maatschappelijk domein, opleiders, studenten en onderzoekers die betrokken zijn bij innovaties. Onze inzet is gericht op processen, methoden en technieken die de verschillende stakeholders helpen om betekenis te geven aan nieuwe kennis en technologie en daarmee innovaties maatschappelijke en economische waarde kunnen geven.”
Hanteerbaar voor bestuurders
Zijn lectoraat wil die complexe maatschappelijke veranderingen hanteerbaar maken in innovatieprocessen en methoden en technieken. “Daarmee willen we bestuurders, managers en uitvoerende professionals handelingsmogelijkheden bieden die zij kunnen opnemen in hun repertoire. De crux zit hem in kennisdeling en waardebepaling. Het onderzoek van het lectoraat wordt steeds verweven met professionaliserings- en onderwijsprogramma’s met als doel om de handelingsmogelijkheden van (aankomende) professionals te vergroten.”
In zijn lectorale rede over ‘Innovatie voor maatschappelijke waarde’ zette De Vries enkele van de kerngedachten daaromtrent alvast neer. U leest enkele relevante passages daaruit hieronder.
“Het kenmerk van hedendaagse innovaties is dat het om netwerkinnovaties gaat. Dit kan eenvoudig worden uiteengezet aan de hand van de showcase Apple: nieuwe technologie, nieuwe apps, nieuwe verkoopkanalen (de appstore en Apple-store), een nieuwe organisatievorm voor appontwikkeling (een community van ontwikkelaars), etc. In het geval van deze showcase is het nog relatief overzichtelijk omdat een grote onderneming optreedt als netwerkinitiator, ook wel dominante ketenpartij genoemd.
Maar hoe complex is netwerkinnovatie voor grand challenges zoals veiligheid, ecologisch verantwoord transport of healthy aging of voor de lopende transformaties in zorg en welzijn; voor wicked problems dus? Dan moet vorm worden gegeven aan netwerken van private en publieke partijen en van technologie leverende en toepassende bedrijven, aan nieuwe vormen van samenwerken, aan nieuwe diensten, aan nieuwe vermarkting en aan veranderende maatschappelijke waarden.
Waarom vormt kennisvalorisatie bij netwerkinnovaties een stevige uitdaging? Technologie bedrijven en kennisinstituten zijn goed in onderzoek en de creatie van financieringsstromen daarvoor. Zij zijn echter niet altijd goed in staat om het afnemend veld op het juiste moment zinvol te betrekken bij innovatieprocessen. De deur van laboratoria is veelal dicht of staat slechts op een kier om verstoring van het werk te voorkomen. Bovendien hebben zij vaak moeite met het vermarkten van nieuwe producten of diensten.
Het vinden van een geschikt business model met bijpassende distributiekanalen, new business development, relatienetwerken, marktkennis, etc. vraagt om andere competenties dan onderzoek vraagt. Deze ‘aanvullende competenties’ zijn mede bepalend voor succesvolle innovatie. Deze competenties moeten precies zo zijn ingericht dat de nieuwe kennis en producten via deze competenties de juiste markten bereikt.
De uitdaging voor aanbiedende partijen ligt dus in het ontwikkelen van kennis over het afnemend veld. Het afnemend veld heeft zo zijn eigen uitdagingen. Veel instellingen en bedrijven hebben hun strategische innovatiebeleid wegbezuinigd. Bovendien zien veel dienstverlenende bedrijven, maatschappelijke organisatie en overheidsinstanties zich pas sinds kort geplaatst voor vraagstukken van netwerkinnovatie en innovatiedynamiek. Zij hebben daar relatief weinig ervaring mee. Daarnaast hebben veel organisaties hun ICT de afgelopen jaren geoutsourced. Hierdoor heeft men nauwelijks ICT deskundigen met strategische competenties meer in huis.
Het absorptievermogen voor geavanceerde innovaties is in veel ondernemingen en overheidsinstellingen dus beperkt. Ook is men zich ervan bewust dat met name ICT gedreven innovaties vragen om reorganisatie alvorens deze tot productiviteitsverhoging en rendement leiden Dat kost veel middelen en wordt door bestuurders en managers als onzeker ervaren.
De uitdaging voor het afnemende veld is dus om kennis op te bouwen over de mogelijkheden van innovaties voor de eigen organisatie en hun vraag goed te articuleren. Een derde uitdaging ligt in de aard van het proces van netwerkinnovatie. Netwerkinnovatie vraagt om strategisch alliantievorming en dat is moeilijk. Netwerkinnovatie vraagt om nieuwe vormen van samenwerking en dus om organisatieverandering. Bovendien wordt gewerkt met voor de gebruikersorganisaties onbekende technologie of kennis waarvan de business cases op voorhand moeilijk is vast te stellen en pas gedurende de innovatie inzichtelijk wordt.
Netwerkinnovatie vraagt dus durf, vraagt om het in twijfel trekken van het bestaande systeem, zelfs van bestaande instituties. Dit wordt met name gevraagd van managers, maar die zijn vaak juist aangesteld om bestaande instituties te beheersen, te bestendigen. Netwerkinnovatie vraagt om kennisdeling tussen instituties/organisaties en verschillende disciplines om tot veranderende samenwerking te komen.”
