Slechte modellen, slecht beleid
“Dit reces werd beheerst door het buitenland. Maar in de zomer wordt niettemin toch steeds weer een begroting voorbereid. Dat doet de regering samen met haar ‘favoriete oppositie’ samen en de oppositiepartijen doen dit ook. Een relatief simpel onderdeeltje daarvan zou de accijns op brandstof moeten zijn. Want hoe we met IS(IS) of Oekraïne moeten omgaan is oprecht lastig, maar de hoogte van de accijnzen stellen we toch echt zelf vast.
Langdurig drama
Het accijnsdrama duurt echter nu al bijna 9 maanden. Het kabinet besloot diesel ongeveer 4 cent duurder te maken. Zo werd die ineens duurder dan in Duitsland, waar de accijnzen langjarig bevroren zijn. In juni kelderde de verkoop in Nederland van diesel met 9%. Die van LPG waarvan de prijs nog harder steeg, daalde met zelfs 32%.
Er zijn veel verklaringen voor deze trend voorbij gekomen natuurlijk. ‘Het kan een statistische uitschieter zijn.’ Dat is onwaarschijnlijk, want het is al de vijfde maand op rij dat de daling meer dan 7% bedraagt. ‘Er kunnen minder auto’s op de weg zijn.’ Ook dat is onwaarschijnlijk. Het aantal files is in juni in het hele land fors toegenomen. ‘Auto’s zouden veel zuiniger geworden kunnen zijn.’ Aangezien het aantal autoverkopen op het laagste punt sinds 1969 lijkt uit te komen, zijn er maar heel weinig nieuwe, zuinigere auto’s. En we zijn in ons land bovendien nog maar zeer bescheiden met de elektrische auto’s, schrijft het CBS zelf in een toelichting.
Waarom geen ommekeer?
Nee, het is overduidelijk: aan de grens is de omzetdaling veruit het grootst en vooral het internationale wegvervoer tankt met zijn 1000 liter per wagen in het buitenland. Ze kunnen immers stoppen langs de weg waar ze willen en ze willen dat niet langer Nederland.
De vraag is dan zowel wetenschappelijk als politiek wel boeiend waarom niemand de bewindslieden niet gewoon corrigeert en waarom het kabinet dat niet zelf doet. Natuurlijk, een fout toegeven is moeilijk, maar hier speelt een extra probleem: slechte modellen. In de modellen die voorspellen of met een accijns middelen worden ‘opgehaald’, worden grenseffecten niet meegenomen. Ja, dan levert elke accijnsverhoging geld op.
Inmiddels is de opbrengst van elke accijnsverhoging gedurende de laatste tien jaar fors tegengevallen ten opzichte van de projecties en dus vroeg ik voor de verhoging om in ieder geval de grenseffecten te schatten. Dat weigerde de toenmalige staatssecretaris Frans Weekers (VVD). Hij stelde dat deze effecten 0 waren, in zijn model. De accijnsverhoging zou dus €280 miljoen opbrengen.
Hoe ik ook mijn best deed om hem tot een realistische schatting te brengen en te vragen om goede cijfers, ze kwamen niet. Sterker nog: de Kamer verwierp mijn motie om die inschatting te verwerven en zulks dan voordat er gestemd zou worden over zo’n accijnsverhoging. Maar ook de regeringspartijen wilden geen accurate informatie vooraf hebben.
Over de eigen schaduw stappen
In de tegenbegroting van het CDA van vorig jaar moest ik daarom een absurde dekking leveren voor het niet laten doorgaan van de verlaging. Want we moesten daarin €280 miljoen elders gaan bezuinigen, omdat het model van het ministerie van Financiën deed alsof Nederland een eiland was. Inmiddels zijn de feiten nu zo, dat het lijkt dat deze accijns helemaal niets extra oplevert en misschien wel geld kost, omdat de weglek naar Duitsland en België zo groot is. Eerlijk is eerlijk, die is ook groter dan ik zelf verwacht had.
Terugdraaien van een maatregel die door slechte modellen verkeerd uitwerkt zou verstandig zijn. Natuurlijk moet je dan over je eigen schaduw heen stappen als kabinet en dat is best lastig. Maar ook Jeroen Dijsselbloem weet dat bewindslieden zich aan hun eigen regels moeten houden en al levert de maatregel helemaal niets op, toch moeten ze dan €280 miljoen vinden om hem terug te draaien. En hetzelfde zal gaangelden voor onze CDA-tegenbegroting.
U begrijpt het al: het kabinet gaat deze maatregel niet terugdraaien. En dat is mede te danken aan slecht doordachte econometrische modellen. Slechte modellen leiden gewoon tot slechte uitkomsten.”
Pieter Omtzigt is CDA-Kamerlid en columnist voor ScienceGuide
