Leve de polder!

Op Prinsjesdag zetten we de lijnen naar de toekomst uit, maken de rekening op en vooral ook het gezamenlijke huishoudboekje van Nederland. Hét moment dus om de echte lessen van de Hannover Messe te trekken, die Olympiade van hightech en kennis waar Nederland voor het eerst sinds 1991 het partnerland was. De hightech-industrie stond daar met alles wat ons land aan ‘smart-industries’ kan brengen. ScienceGuide stond er met het Platform Bèta Techniek en ‘de knapste koppen’ uit HBO en WO vijf dagen langs met ‘das Glashaus’, een glazen ‘school’ vol lezingen, debat en presentaties.

FME-voorzitter Ineke Dezentjé analyseert nu het succes en de impact van dit wereldwijd grootste evenement van industrie en innovatie.

“Voor jullie was het ook een feest hè?” zegt zij als zij terugblikt op de programmering en de kwaliteit van de presentaties, het publiek en de nieuwe netwerken die in Hannover gesmeed konden worden. “Het ging echt niet vanzelf dat we nu partnerland waren, direct na China in 2012 en Rusland in 2013.”

Verstehen

Dat Nederland juist eindelijk weer eens als partnerland in de spotlight zou staan was, van grote betekenis. “Het geeft je als industrienatie maandenlang veel exposure in Duitsland, maar veel meer dan dat. Heel de wereld komt daar op af en ziet je, ook vooraf al vraagt men zich af ‘wat doen we met die partner zelf al?’ Het is dé manier om als land de schijnwerpers op je te krijgen van heel de wereldtop in technologie en industrie.”

“Je moet dit zeer goed voorbereiden, met relevante papers komen en je móet Duits spreken. Dat houdt meer in dan een beetje babbelen in die taal, je moet ze ‘verstehen’, waarderen. En dan beslist uiteindelijk Merkel zélf welk land het wordt. Zij vond dit jaar een enorm succes, zij wilde dat ook.”

Waarom wilde Merkel dit zo nadrukkelijk? Wat leert ons dit?

“Duitsland zoekt de steun van andere hoogwaardige Europese industrienaties en regio’s om samen de EU wél de sterkste innovatieve eenheid ter wereld te maken. Dat was ooit ‘de Lissabon-agenda’, weet u nog? Die zullen we toch echt moeten volhouden, dat moet echt. Onze welvaart en ons sociale netwerk zijn anders niet overeind te houden.”

Keuterboeren en jongeren zonder perspectief

“Het verhaal nu is dat we in een crisis zitten waar we langzaam uitkomen. Dat is een veel te simpele kijk op deze dingen. We zitten niet in ‘een crisis’, we zitten in een nieuwe economische realiteit. Dat ziet Merkel en daar wil zij Europa voor toerusten. We doen nu nog dingen die onhoudbaar blijken. Europa subsidieert keuterboeren in Griekenland en olijfboomgaarden in leeglopende regio’s, terwijl 50% van de jongeren in Spanje en Italië werkloos zijn. Hoogopgeleide jonge mensen vaak, die dolgraag verder willen.”

“De cijfers uit Portugal zijn veelzeggend. De hoogopgeleide jeugd, de ondernemende jongeren emigreren in grote getale. Niet naar andere Europese landen, maar naar Brazilië en Angola, die booming zijn en waar ze de taal spreken. Hun vaderland is hiërarchisch gebleven, weinig op talenten georiënteerd. Europa helpt die jongeren niet, wel die keuterboeren, terwijl een land dat talent aantrekt met alternatieve industrie en kansen voor groei in de nieuwe economische realiteit wint.”

‘We zitten niet in een crisis, dit is de nieuwe realiteit van de wereldeconomie,’ zegt u. Wat betekent dit voor Nederland, waar liggen onze kansen?

“Dat kon je in Hannover glashelder zien. Wij passen goed in deze nieuwe realiteit. Samenwerken en slim combineren zit in ons DNA. We zijn geen traditioneel industrieland, maar wel ‘handig’, klantgericht op wereldschaal door handel, met maatwerk als focus van de industrie in plaats van massagoederenproductie. Dat helpt ons nu. We gaan niet meer terug naar een economie en industrie van duizend zwarte Fordjes en meer van hetzelfde voor iedereen.”

“Kenmerkend is dat bij ons de ICT-infrastructuur top is, de recente OECD-studie laat dat weer zien. In Duitsland is dat veel minder bij de tijd en op orde, typisch een geval van ‘klassieke industrie’ nadruk. In Hannover, op die high tech Messe nota bene, was het een crime om wifi te vinden, hadden jullie daar ook zo’n last van?”

Nederland in kopgroep

“Een land dat zoiets niet op orde heeft, kan een ‘Industrie 4.0.’, zeg maar het ‘internet of things’ wel vergeten. De Duitsers werken daarom hier erg aan, maar Nederland zit al in de kopgroep hier. Daar moeten we ook in blijven om met onze ‘smart industrie’ de talenten wereldwijd te trekken. Dan kunnen we blijven innoveren en exporteren op het hoogste niveau.”

Met SURF lopen we bij de IT-infra ook wereldwijd voorop in de kennissector Daar geldt dat misschien nog wel meer…

“Inderdaad, daar noemt u nu zoiets. Dat is zo’n voorsprong die voor de nieuwe realiteit van de economie telt. Die werkelijkheid rust op twee pijlers: alles gaat sneller en sneller, technologie zit in alles. En de markt vraagt niet meer om producten, maar om oplossingen, combinaties van soorten productie. Samenwerken tussen zulke combinaties is de sleutel tot alles dan.”

“Het beleid op Prinsjesdag moeten we daar op inzetten en aan meten: geeft het daar alle impulsen aan? Ook als we de begroting saneren dan nog is de nieuwe economische realiteit er nog steeds.”

Bildung en Skills samen

Samenwerken, slim combineren zit in ons DNA, zei u. Leve het polderen dus! Die mentaliteit van elkaar opzoeken en de slimst werkende, effectieve oplossing vinden, zodat je allemaal verder kunt, die geestesgesteldheid gaat Nederland de wereld doen veroveren?

“Leve de polder, leve het leren samenwerken! Ik zeg u dat na. Voor ons onderwijs en onderzoek heeft dit grote consequenties, dat kan niet anders. Het gaat erom Bildung en Skills beide een centrale plaats te geven in alle opleidingen. We moeten ook af van de perverse tegenstelling die we jongeren meegeven van ‘dienstensector’ versus ‘maakindustrie’. Die zijn helemaal verstrengeld geraakt in de netwerkeconomie.”

“Het Nederland van de vorige economie bestaat niet meer. Dan deed je een technische opleiding in het beroepsonderwijs en werkte veertig jaar bij DAF om auto’s te bouwen. Dat is voorbij, zo kunnen we ook niet meer opleiden, dus. Alles gaat nu snel en sneller, dat moeten universiteiten en hogescholen toch ook zien in hun disciplines?”

Die verstrengeling van bedrijfstakken zie je in de interdisciplinariteit en eScience in hoog tempo doordringen. Het accent op ‘Bildung’ in het beroep leeft in het HBO steeds sterker bovendien. Hoe gaan de bedrijven daarin actief meedoen?

“De netwerkeconomie van ‘smart industries’ bestaat uit steeds wisselende combinaties van bedrijven, kennisinstellingen, regio’s en groepen van zulke combinaties die oplossingen vinden en in de markt zetten. Zij gaan steeds wisselende allianties aan rond vraagstukken waar zij de kennis van in huis hebben of ontwikkelen. De Centres of Expertise in het HBO zijn voorbeelden van hoe je op deze ontwikkeling inspeelt, net als in het MBO de Centra voor Innovatief Vakmanschap. Dit model zullen we samen nog veel meer kunnen toepassen en uitbouwen.”

Doen waar we goed in zijn

“Op deze manier kunnen we vooral ook het MKB laten opschalen en deelnemen in die combinaties voor oplossingen als nieuwe producten en diensten. Die bedrijven kunnen zo klaar gemaakt worden voor de ‘industrie 4.0’ van de nieuwe economische realiteit.”

“Wij snakken naar zo’n onderwijsrevolutie. Want de opleidingen zullen verstrengeld moeten worden in die combinaties van ‘4.0’, van het internet of things. ROC’s moeten opleiden voor beroepen van de toekomst. Het hoger onderwijs moet zelf die toekomst met de bedrijven helpen vormen door onderzoek en onderwijs, door hun Bildung en de Skills die zij helpen ontwikkelen en overdragen.”

“Die revolutie, daar snakken we echt naar. Innovatie wordt namelijk het meest belemmerd door dingen die er al zijn, door wat al ‘draait’. We moeten als land, in onze bedrijven en in onze hogescholen en universiteiten dingen doen waar we goed in zijn, niet waar we goed in waren.”