Toekomstfonds omstreden
De bedragen voor de impuls zijn bescheiden. De €100 miljoen die D66 dit jaar voor R&D opeiste wordt in de komende jaren met €25 miljoen aangevuld. Daar kun je 250 extra promovendi-bonussen aan het WO mee uitkeren via de eerste geldstroom.
Gebrek aan coherentie
Opvallend is dat het kabinet tegelijkertijd een investeringsimpuls heeft toegekend aan de ruimtevaart, ontkoppeld blijkbaar van het Toekomstfonds. Rob de Wijk, het nieuwe boegbeeld van de Holland Space Group, reageerde daar gelukkig op en prees minister Kamp voor het corrigeren van het beleid van minister Verhagen, waarin bezuinigingen in de toekomst bleven dreigen. De coherentie tussen de verschillende investeringstrajecten is kortom niet zo groot.
Dat valt inmiddels ‘het veld’ op. Vanuit de Malietoren klinken dan ook irritatie en scepsis over de opzet en aanpak van het Toekomstfonds. Immers, nu is er in plaats van het FES een nieuw deelinstrument geschapen, dat de beleidsdrukte op dit terrein verder vergroot. De primair fiscale middelen die het bedrijfsleven ‘kreeg’ in ruil voor het FES raken zo in de knel, vreest men. Men moet dan weer door nieuwe hoepels springen voor weinig feitelijke opbrengsten of impact.
Een heel nieuw circus
Bovendien zal er voor de uitvoering van de investeringen via het Fonds – hoe bescheiden van omvang dan ook – weer een ‘heel circus opgetuigd moeten worden.’ Dat irriteert de werkgevers sowieso, maar ook de kennisorganisaties. Men vreest een complex, extra pakket van eisen en protocollen, inclusief vereisten van matching uit ‘eigen inkomsten’. Dat zou het Toekomstfonds onbruikbaar maken als – bijvoorbeeld – een aanjager van investeringen in Nederland uit Horizon 2020 of de grote ‘flagship’ projecten van de EU, zoals die voor de toepassing van grafeen.
De werkelijke ‘gamechangers’ in de innovatie en R&D blijven op deze manier buiten beeld bij het Toekomstfonds, zo vrezen de top van het bedrijfsleven en de kennisorganisaties. Lange termijn investeringen op die terreinen – zoals in de ruimtevaart – worden separaat en zonder samenhang met de fondsstrategie besloten en in gang gezet. Ook de tien topsectoren blijven zonder verdere coherentie hiermee ‘hun ding doen’. Hetzelfde geldt voor het Techniekpact.
Investeer in human capital
Blijven over de gebreken aan innovatief vermogen in het MKB en het ‘menselijk kapitaal’ daar. Daarin te investeren is in het licht van de jeugdwerkloosheid een essentiële bijdrage aan de kennisvernieuwing. Horizon 2020 is daarvoor te grootschalig, internationaal en ‘highbrow’. Nu het Toekomstfonds nogal minimaal blijft, zou het zich dan beter daarop concentreren door in het MBO de lectoraten en excellentietrajecten vanuit het HBO flink te laten expanderen. Toevoeging aan de prestatieafspraken met zowel HBO als MBO van deze extra impulsmiddelen ligt dan voor de hand. Met weinig geld is daar een ‘gamechanger’ doenlijk en zeer wenselijk.
Minister Bussemaker zei op de Dag van de Excellentie al: “Excellent vakmanschap past juist bij de ambitie daar! De ROC’s kunnen veel baat hebben bij de ervaringen van het HBO op dit terrein. Denk aan elementen als de sterke focus op de beroepsgerichte aspecten, het samenwerken met de excellente beroepspraktijk, maar ook aspecten als het motiveren van studenten, het geven van feedback daarbij, monitoring en de betrokkenheid van docenten.”
