Hoorzitting met een fijn kammetje
De hoorzitting vanmiddag brengt de usual suspects samen met enkele exoten en opinieleiders. Wat doet immers een redacteur van Propria Cures in het gezelschap deskundigen en belanghebbenden, terwijl de trekker van het Techniekpact, Doekle Terpstra, ontbreekt?
Belangrijke nieuwe elementen zullen komen van drie participanten: de studenten, de economen en de hogescholen. LSVb en ISO hebben Bussemakers wetsvoorstel met een stofkammetje doorgevlooid en inmiddels een verzameling rariteiten bijeen verzameld, zo melden zij. In salamitactiek worden deze schijfjesgewijs naar buiten gebracht.
Bizarre meevaller
Zij begonnen met het signaal van de LSVb, dat men dan 100.000 studenten een cadeautje van €100 extra per maand zullen ontvangen. Dat zou hen kunnen verheugen uiteraard. Maar de reden voor deze meevaller noemen zij zo “bizar”, dat zij er liever vanaf lijken te zien. OCW is namelijk zo ongebruikelijk en onverwacht gul, omdat DUO niet in staat lijkt de nieuwe wet tijdig en compleet door te voeren.
Wat de uitvoeringsorganisatie al jaren niet vermag op Curaçao en de overige Caribische delen van het koninkrijk, dreigt nu ook in het Europese deel van ons land te gaan gebeuren. Om dit onvermogen preventief op te vangen wil het kabinet alle mogelijke rechthebbenden de maximale beursverhoging voor mindervermogenden meteen bij invoering toekennen.
Dat is nobel, maar in strijd met de opzet van het studievoorschot zelf. Dat wilde immers primair studenten flink meer laten lenen om meer geld vrij te spelen voor ‘de kwaliteit’. Nu krijgen studenten juist meer beurs dan de wet wilde uitkeren en gaat de investering in HBO en WO navenant omlaag.
Verdeelsleutel voor studerend Nederland
Waar de studenten wel voor te porren zijn is het plan van Bussemaker om de vermeende opbrengst à €1 miljard – in realiteit €620 mln zoals de Raad van State aantoont – van het leenstelsel te verdelen via een soort plebisciet onder studerend Nederland. De investeringen na 2018-2020 zouden op die basis gestoken worden in de populairste thema’s van studenten die rond 2010 toetraden tot HBO en WO. Of hun wensen rond 2025 nog actueel en relevant zijn, kan niemand voorspellen.
Ook zou OCW hiermee een nieuw verdeel mechanisme achter de rug van de prestatieafspraken van de instellingen met het kabinet om opzetten. De Raad van State vindt de huidige opzet al nauwelijks in overeenstemming met de WHW en de Grondwet, zoals ook de WHW-opsteller mr Peter Kwikkers nader onderbouwt.
De economen zijn vertegenwoordigd door de Tilburgse hoogleraar Sylvester Eijffinger. Hij legt een explosieve verbinding tussen de hervorming van het belastingstelsel – het volgende grote hervormingsproject van VVD en PvdA – en die van de studiebeurzen. Het studievoorschot vormt “een verontreiniging” van de fiscale vereenvoudiging, zekerheid voor burgers en ‘eerlijke’ tarieven voor een ieder , zo laat hij zien in een bijdrage terzake voor ScienceGuide.
De hogescholen zijn zonder meer de interessantste partij in de hoorzitting die hun visie op de voorstellen van Bussemaker mogen geven. Zij zien deze als ongerechtvaardigde en anti-emancipatoire aanval op de doorstroom naar het HO. De daling van de deelname wordt immers vooral bij het HBO verwacht.
Thom de Graaf zit klem
De numeri fixi bij de bètatech opleidingen moeten ook in dat licht begrepen worden. Als de hogescholen nu investeren zouden in expansie van hun aanbod daarbij, kunnen ze in de jaren 2015-2020 zware verliezen daar verwachten, vanwege de terugval de instroom. Die vrees werkt nu reeds door in hun beleid.
VH-voorzitter Thom de Graaf zit echter klem. Als ‘lijstrekker’ voor de Eerste Kamer van leenstelsel-partij D66 moet hij het omgekeerde bepleiten dan de overtuiging van zijn leden en opdrachtgevers . In Den Haag slijpen andere partijen al hoorbaar de messen. Fractieleiders in zowel de Senaat als de Tweede Kamer spraken bij het afscheid van SER-voorzitter Mariette Hamer uit de Kamer de redactie van ScienceGuide al aan, soms met bijna satanisch genoegen. D66 een kopje kleiner maken als ‘onderwijspartij’ en als duidelijke, constructieve oppositionist zien zij in de komende electorale strijd als uitgelezen kans opdoemen.
Binnen het HBO ziet men dit met lede ogen gebeuren. Bestuurders vrezen dat de VH-voorzitter in de Statencampagne men of meer gedwongen wordt de strijdbare houding van de hogescholen – vooral voor hun MBO-instroom – te verzaken en daarna als partijleider van D66 in de Senaat zal moeten vetrekken als HBO-voorman. De sector is dan zowel zijn politieke geloofwaardigheid, als zijn leidsman verloren.
Verdeeldheid in HBO
Bij de huldiging van de Lector van het Jaar 2014 –Martine Noordegraaf van de CHE- zagen HBO-kenners het dan ook somber in. “Thom de Graaf zal nu gaan schuiven in die hoorzitting in de Kamer. Het HBO-verzet zal hij willen relativeren . Wat kan hij anders?” zei een ervaren Randstad bestuurder tegen ScienceGuide. Daarmee zou verdeeldheid in het bestuur van de VH onvermijdelijk worden, tenzij ook de andere critici in het HBO hun huigje naar de wind zouden willen hangen.
De woorden van De Graaf zullen in de Kamer dan ook op een goudschaaltje gewogen worden. Zou hij inderdaad gaan ‘schuiven’, dan zal de hulde die hij van VVD en PvdA mag ontvangen in vileine termen gekleed worden. Anderen zullen het HBO verzoeken aan te geven welke argumenten en cijfers van critici als Bormans en Boomkamp volgens dan nu onjuist en minder overtuigend zijn gebleken. De Haagse HO-fijnproevers zullen ongetwijfeld nog een reeks analoge vragen geprepareerd hebben. Just in case.
