Ajax, Alternatief en Biesta
Dat er een representant van de spraakmakende jonge leraren in de OR zou komen, was tijdens de langdurige sollicitatieprocedures al te merken. Dat men al ‘tegenbeeld’ van het gebruikelijke in het onderwijs een man en een bèta zou nemen, werd ook allengs duidelijk. Dan kon men maar moeilijk nog om René Kneyber heen. Met Jelmer Evers redigeerde hij het boek ‘het Alternatief’, waarin zij hun onderwijskundige en filosofische idealen en voorbeelden aan het woord lieten. Ook was hij een van de initiators van het politiek manifest ‘Samen leren’, dat door de twee regeringsfracties in de Tweede Kamer is omhelst en in sommiger ogen zelfs gekaapt.
Beroepsethos ontbreekt
Over zijn vak en zijn collega’s is Kneyber graag heel duidelijk. Zij moeten zich hun gebrek aan impact in het discours vooral zelf allereerst aantrekken. In een reflectie op de ISTP 2013, de ‘Obama Summit’ schreef hij: “Misschien mag een ieder die een functie van enig aanzien bekleedt wel gewoon inhoudsloos zijn gang gaan in het onderwijs omdat er bij de leraren iedere vorm van beroepsethos ontbreekt.”
“Want als er een ding is dat de buitenlandse delegaties mee naar huis nemen dan is het wel dat de Nederlandse docent houdt van meepraten, maar ook dat ze intern zwaar verdeeld zijn. En dat ze te braaf zijn. Dat er geen principes zijn die ze ter harte nemen en die ze met hand en tand zullen verdedigen.”
“En dat als je ze vraagt wat er nou moet gebeuren om het onderwijs te verbeteren er geen eenduidig antwoord komt. Als er daarom maar een reden is dat het onderwijs een speelbal van de politiek is, dan is het omdat leraren niet een geluid kunnen laten horen en in feite, principeloos zijn.”
Eerbewijs naar Luxemburg
De benoeming van Gert Biesta, hoogleraar in Luxemburg, is een eerbewijs aan een van de onderwijsdenkers die de meeste impact en inspiratie biedt aan veel van de jonge docenten in ons land. Kristel Baele biedt nog een andere ‘Benelux’ blik op het Nederlands bestel. Als bestuurder van de HAN was zij een van de drijvende krachten achter het beleid, dat deze hogeschool door de Reviewcommissie als een van de 3 excellente HO-instellingen van ons land werd beoordeeld.
“Vooral dat we zelf al waren begonnen met een ambitieuze vernieuwingsstrategie voordat Halbe Zijlstra zijn beleid met de prestatieafspraken ging invullen,”vertelde zij hierover aan ScienceGuide bij haar afscheid vorig jaar. “Ons nieuwe instellingsplan waren we gaan maken met een stevige strategie en agenda om die concreet te realiseren: een doorgroei naar een echte ‘University of Applied Sciences’ met regionale verankering en een internationaal profiel. Zijlstra’ eisen aan prestaties zagen we als een gezonde uitdaging van hem aan ons, ‘show me!’”
Het HAN-instellingsplan werd daarom zowel aan ‘de omgeving’ en ‘de onderwijskolom’ in de regio als aan de opzet van OCW getoetst. “We hebben toen bewust streefwaarden erin gepresenteerd, maar dan wel met ‘realistische sprongen’ vooruit daarin. Heel bewust niet voor het rendement, een tikje uitdagend, ondeugend. Sturen op output werkt perverterend als je niet oppast en sturen op de voorwaarden voor studiesucces is veel vruchtbaarder. De Review Commissie en OCW bekeken dit kritisch en gingen akkoord, ook al waren we een beetje stout, zeg maar ongehoorzaam. De commissie zaagde ons door over onze visie hierop en het verhaal en de aanpak daaronder. Ze gaven ons toen het vertrouwen en gingen niet op onze stoel zitten.”
“Waar begint hij aan?”
Spannendste benoeming is niettemin die van de VU-hoogleraar Strategie en Verandering en consultant in verandermanagement prof. Steven ten Have. “Waar begint hij aan?” Die verzuchting slaakte een topbestuurder in het onderwijs in mei 2011 toen zij hoorde dat haar collega Steven ten Have de nieuwe Ajax-baas werd. Collegabestuurders en -academici wisten nog van niks toen naar buiten kwam dat hij de nieuwe voorzitter van de Raad van Commissarissen werd van de Amsterdamse voetbalclub. Er moest bijvoorbeeld een vergadering worden ingelast bij een koepelorganisatie waar hij actief is en waar het bestuur nog niet ingelicht was over de opmerkelijke carrièrestap van de VU-hoogleraar.
De verbazing werd al snel gemengd met enig gegrinnik. Want je zal als hoogleraar Strategie en Verandering aan de gereformeerde universiteit en publicist over het innovatiebeleid bij bedrijven als Nokia je krachten toch maar moeten wijden aan het pluimstrijken van de nukken van het orakel van Betondorp….. Dat duurde dan ook niet lang uiteindelijk, al waren er nog de nodige RTL-Boulevard rijpe confrontaties en juridische steekspellen voor nodig.
Heidens vermaak
Dat Ajax -een Grieks-heidense naam van een suïcidale moordenaar- een VU-professor binnenhaalde had ook veel vermakelijks. Immers, in de Kuyperiaanse wereld waar deze universiteit uit stamt, was de beoefening van sport, de oprukkende sportverdwazing en -verafgoding en de gedachte van sport als commercie volstrekt uit den boze. Men was in die kringen ook faliekant tegen de Olympische Spelen in ons land in 1928. Zoiets hedonistisch en populistisch had niet voor niets zijn wortels in het heidense Griekenland!
Met dat heidendom had Ten Have wel wat, bleek uit zijn wetenschappelijk werk. Zo schreef hij ooit over leraarschap en coachting: “In de Griekse mythologie was Mentoor de vertrouwde leraar, adviseur, beschermheer en vaderfiguur van Telemachos, de zoon van Odysseus. De klassieke meester-gezelrelatie vinden we voornamelijk bij ambachten. In de gemeenschap draagt de ervaren vakman zijn vaardigheden over op zijn leerling door nauw met hem samen te werken. De vakman leert evenwel van de samenwerking; niet voor niets zegt de leraar dat niets zo leerzaam is als lesgeven.”
Geen soelaas
De benoeming van een Algemeen Directeur werd Ten Have’s ondergang. Louis van Gaal was voor Cruyff zo onaanvaardbaar, dat hij een burgeroorlog binnen de vereniging ontketende. De gymleraar was voor El Salvador niet te pruimen.
“Als er sprake is van zeer extreme omgevingsveranderingen moet de organisatie om te kunnen overleven radicaal veranderen. In zo’n geval raken de bestaande routines en systemen in een klap achterhaald. Stap-voor-stap veranderen biedt dan geen soelaas,” zei Ten Have over zulke situaties in zijn wetenschappelijk werk al eens.
