Groepseffect in school zorgt voor uitval
Nederlandse basisschoolleerlingen in een school met meer dan 77,7% niet-Nederlandse kinderen, hebben een verdubbelde kans op vroegtijdig schoolverlaten (VSV) in hun middelbare schoolcarrière. Als de samenstelling van de school minder gesegregeerd is dan 70%, is er nauwelijks een invloed te meten op latere voortijdige schooluitval. Uit een meerjarige studie onder ruim 47.000 kinderen die in 2000 begonnen op een basisschool in Amsterdam, blijkt dat hun kans op schoolverlaten zonder diploma in het middelbaar onderwijs stijgt van 3,6% naar 8% in die klassensamenstelling.
Unieke data uit Amsterdam
Analyses geven aan dat dit niet komt door de kwaliteitsverschillen in de scholen. Het lijkt er op dat de oorzaak gezocht moet worden bij de groepseffecten die in dit geval negatief uitpakken, al moet dit verder onderzocht worden. Het is voor het eerst dat het effect van schoolsamenstellingen in het basisonderwijs op de middelbare schoolcarrière is onderzocht. Promovenda Cheng Boon Ong verdedigt op 14 november aan de Universiteit Maastricht haar proefschrift, waar deze studie onderdeel van uitmaakt.
Het promotieonderzoek van Cheng Boon Ong bundelt een aantal studies naar etnische segregatie en de integratie van migranten in Nederland. De studie naar vroegtijdig schoolverlaten door Nederlandse kinderen gekoppeld aan de etnische samenstelling van hun basisschool, kent de meest opmerkelijke resultaten. Dankzij een uniek databestand van de gemeente Amsterdam werden alle leerlingen die in het jaar 2000 les kregen op één van de 241 basisscholen in Amsterdam gevolgd, tot en met 2008. 56 van die 241 scholen hadden in 2000 meer dan 77,7% niet-westerse leerlingen. Die 77,7% blijkt het omslagpunt waarbij de kans op VSV in het middelbaar onderwijs toeneemt van 3,6 naar 8%, blijkt uit de analyses van Cheng Boon Ong.
‘White flight’ beperkt fenomeen
Als de samenstelling van de school minder gesegregeerd is dan 70%, is er nauwelijks een invloed te meten op latere voortijdige schooluitval. De resultaten laten ook zien dat het regelmatig veranderen van basisschool een sterke voorspeller is van VSV op latere leeftijd. De promovenda benadrukt dat de Amsterdamse resultaten niet één-op-één te vertalen zijn naar de rest van Nederland. Daarvoor is verder onderzoek nodig. Meer kennis over de factoren die VSV vergroten is belangrijk voor het verbeteren van overheidsbeleid op dit terrein.
Een andere studie uit het proefschrift onderzoekt de etnische samenstelling van woonwijken in Amsterdam, Rotterdam en Den Haag in 1998 en 2008. De promovenda daarin kijkt of er een omslagpunt is aan te wijzen waarop een ‘witte vlucht’ optreedt die leidt tot het vertrek van autochtone en sociaal meer bevoorrechte huishoudens. Hoewel sommige autochtone Nederlanders en westerse minderheden ‘zwarte buurten’ verlieten, sloeg geen enkele wijk door naar volledige segregatie. Een effect dat volgens de onderzoekers te danken is aan het overheidsbeleid, waaronder sociale woningbouw.
