Nederland moet alert zijn
Het Investment Plan van de Commissie President bevat geen groot pakket subsidies of ‘smeergelden’ om vanuit Brussel de economie aan te zwengelen. Hij heeft met zijn strenge, Finse collega Katainen geprobeerd de ‘schuldenmakers’ in Europa niet een excuus te geven, maar wel ruimte te scheppen voor succesvolle investeringen die vanwege de geringe groei en financiële perikelen van veel EU-staten blijven liggen. Daarmee kan die bloedarmoede van de economie met oppeppers bestreden worden.
Aantrekkeijke impulsen
Juist voor Nederland zit daar de krachtige aanbeveling in die investeringen te richten op kennis, R&D en onderwijs. EVP-europarlementariër Lambert van Nistelrooij wijst er op, dat Junckers opzet ervan uitgaat, dat de EU garanties kan geven en ‘afzekeren’ vanuit haar budget, waarmee “hard kapitaal vrij gemaakt kan worden, dat nu nauwelijks vrij wil komen. Daarmee kunnen activiteiten met groot potentieel voor groei en innovatieve werkgelegenheid leningen krijgen, met een vorm van ‘risk-sharing’ die in Horizon 2020 trouwens ook al was opengesteld.”
Hij noemt deze opzet “prima voor sectoren in de kenniswereld die al dicht tegen de markt en kansen op valorisaties aan zitten. Voor hen zijn hier aantrekkelijke impulsen uit te krijgen. Het kan echter niet worden ingezet als een alternatief voor ontbrekende bekostiging van R&D-activiteiten aan een universiteit of hogeschool, want het blijft natuurlijk wel een lening.”
In het zogeheten Zevende Kaderprogramma van de EU, de voorloper van Horizon 2020, was hiermee al geëxperimenteerd met steun van het EP, zegt Van Nistelrooij. “Er is toen ongeveer anderhalf miljard twee maal beschikbaar gekomen voor zulke ‘risk-sharing’ en dat leverde toch wel zo’n €14 miljard aan nieuwe investeringen op vanuit de markt. Dit is dus een route die perspectief biedt.”
Niet of nauwelijks actief
Als voorbeeld noemt hij een initiatief vanuit Eindhoven rond de ontwikkeling van cutting edge medische apparatuur. “Onderzoekers waren bezig met het benutten van geluidsgolven om een medicijn precies naar de plek te leiden waar dit de meest werking zou hebben. Zo’n technologie zou natuurlijk heel bijzondere toepassingen kunnen laten zien. Geen bank was echter zo ver te krijgen om daar nu al geld in te steken. Met een ‘risk-sharing’ van zo’n €200 mln waren middelen vrij te maken en toen kwamen banken er wel op af. Dit project heeft daarmee belangrijke impulsen gekregen voor valorisatie.”
Nederland is op dit terrein echter “niet of nauwelijks actief. Ik begrijp ook wel waarom. Onze universiteiten mogen geen risico’s aangaan op die manier,” zegt Van Nistelrooij. In andere landen zijn daar meer mogelijkheden voor en die kunnen hier meer presteren. “Wel kunnen kennisorganisaties, die als het ware afgesplitst zijn van een universiteit, op deze manier ook meer in de markt werken. Dat geldt vaak voor hun Science Parks en die kunnen hier scoren.”
LERU zorgen komen aan
Binnen Horizon 2020 is deze opzet verder uitgebouwd. Daar kan men ook middelen krijgen voor ‘pilotfases’ van nieuwe technologieën, waarin men bijvoorbeeld opschaling van startups die dit mogelijk maken zou willen ondersteunen. Het Investment Plan van Juncker bouwt in zeker zin daarop voort, maar onder meer de LERU waarschuwt voor een uitholling van Horizon 2020 als dit programma nu zou worden ingezet als een soort ‘dekkingsplan’ voor de €315 mld.
“Die zorgen van de LERU noteer ik ook. Zij zijn toppers onder de universiteiten en als EP hebben wij hun punt van zorg gezien. Het is terecht dat zij ons waarschuwen alert te blijven. Ik begrijp ook heel goed dat commissaris Katainen eraan hecht, dat dit plan financieel goed in elkaar zit en geen losse einden vertoont. Er is nog geen concrete uitwerking nu, maar als Parlement zullen wij er zeker voor waken, dat de investeringen via Horizon 2020 in kennis door zo’n opzet onbedoeld ondermijnd zouden worden.”
Waar blijft Nederland?
De lidstaten hadden van de Commissie Juncker tot 14 november om hun suggesties en prioritaire projecten en thema’s voor dit Investment Plan voor te leggen. Duitsland legde bijvoorbeeld de nadruk op een grote impuls voor infrastructuur voor de digitalisering van industrie en kennis, geheel in lijn met het ‘Industrie 4.0’ zwaartepunt van de Hannover Messe. “Van Nederland heb ik geen vergelijkbaar plan met investeringsprioriteiten gezien,” betreurt Van Nistelrooij. ScienceGuide vernam in Brussel dat 3 lidstaten nog niets van zich hadden doen horen: het UK, Portugal en Nederland. Ambtelijk Den Haag meldt dat er wel ‘een lijstje’ is, maar hier maar weinig ruchtbaarheid of elan aan is gegeven vooralsnog.
Er is echter alle reden voor lidstaten om zoiets wel te doen en uiterst alert te zijn. Juncker en het EP willen het lidstaten zelfs mogelijk maken ”hun plannen ook gezamenlijk te poolen en investeringen die zij zouden willen doen – ook met geld uit de Structuurfondsen – extra te versterken met behulp van dit nieuwe plan. Het voordeel is, dat zij die investeringen dan niet hoeven mee te tellen bij de schuld die berekend wordt voor de 3% norm van hun tekorten of de norm voor hun staatsschuld.” Hiermee kunnen landen met groot geldgebrek de matchingsuitgaven voor bijvoorbeeld R&D toch dekken. Hetgeen de groei en inzet van jong talent ook ten goede komt.
Deze opzet wordt in Brussel hier en daar al ‘een geniale vondst’ van Juncker en de zijnen genoemd. Maar dan moet hij de Europese Raad van regeringsleiders op 18/19 december er nog van overtuigen dat te doen. Strenge, noordelijke lidstaten zullen argwanend zijn: wordt hiermee niet de schuldensituatie van Frankrijk, Italië en dergelijke opgerekt? “Als Juncker en Katainen kunnen laten zien, dat dit niet het geval zal zijn, maar het wel die groei-impuls helpt versterken, dan is hier een doorbraak mogelijk,” voorziet Van Nistelrooij.
