We schieten op
De coalitietop houdt de moed er in. Men is “opgeschoten, we schieten echt op!” De komende dagen gaat men verder en dan moet er “heel snel een akkoord mogelijk zijn,” zegt men vanuit Haagse kring tegen ScienceGuide. Maar uiteraard is er pas een akkoord als iedereen voor elk onderdeel akkoord heeft gezegd.
Bovendien heeft partijvoorzitter Rik Grashof van GroenLinks bij haar recente jubileum een ledenraadpleging, zoals een intern referendum, aangekondigd over ingrijpende politieke stappen. Dat zou zeker gelden voor het steunen van het kabinet vanuit de oppositie bij hervormingen als het leenstelsel. Dit subiet na dat jubileum terzijde schuiven, kon binnen die partij weleens erg slecht vallen met oog op de interne democratie. Te meer omdat de jongerenoganisatie van de partij zich nu openlijk keert tegen de plannen.
Contouren
De contouren van het mogelijke akkoord zijn daarbij al scherp voor de liefhebbers van de Haagse cijfertjes en haalbaarheden. Wat staat nu wel vast?
1] De ‘weigerachtige ouders’ zijn als factor alsnog weggepoetst. Halbe Zijlstra’s bezuiniging op studenten in de meest ernstige omstandigheden wordt ingeslikt. 17.000 studenten zijn daarmee gered, evenveel als de bevolking van heel de TU Delft, of hogescholen als Windesheim en Zuyd.
2] Het veel meer lenen voor de hele studie wordt na het behalen van het diploma uitgesmeerd. Studenten zullen na hun studie zeker twee maal zo lang mogen en moeten afbetalen aan hun opgebouwde schulden. Ze zijn daarmee tenminste 30 jaar na afstuderen aanvullend belast, wellicht zelfs 35 jaar of nog langer. Het maandbedrag zou dan lager uitkomen, mits de student niet gedwongen zou zijn veel te lenen.
3] De aanvullende beurs gaat omhoog, afhankelijk van het inkomen van de ouders van de student. Zonder een majeure plus op dit punt doet GroenLinks niet mee. Alleen is nog onhelder wat dit de facto betekent of zou gaan kosten. Dat hangt van de verschillende opties en scenario’s af. De keuze daar is nog niet gemaakt.
De rekensommen op dit punt zijn uiterst complex gebleken. Een algemene plus voor alle aanvullende beurzen zou volgens sommigen zelfs de middeninkomens extra helpen verhogen en dat vindt men op links dan weer onnodig. VVD, D66 en PvdA pogen daarom nu GroenLinks ervan te overtuigen, dat de compensatie door verhoging van dit beursdeel sterk beperkt moet blijven en wel tot de kinderen van de allerlaagste inkomensgroepen. Aangezien zulke ‘kinderen van bijstandsmoeders’ in HBO en WO niet of nauwelijks voorkomen, is zo’n gebaar niet zo duur en weinig substantieel.
Probleem is in dit verband echter dat de VSNU en VH op een maximale variant hebben ingezet. Zij eisen een toegankelijkheidsgarantie à la de verst strekkende variant van GroenLinks. Die garantie is voor de coalitietop echter onhaalbaar, want onbetaalbaar.
4] Als de studenten flink tegemoet gekomen worden, dan kunnen VVD en PvdA hun regeerakkoord verder vergeten en daar voelen zij niets voor. “De concessies die wij nu al doen, kosten al erg veel geld,” kreunt men. De oorspronkelijk voorziene opbrengst à €800 miljoen zou in belangrijke mate wegspoelen en ruimte voor de beloofde investeringen in kwaliteit van HBO en WO – die de legitimatie vormden voor het leenstelsel – wordt steeds geringer vrezen de bewindslieden en hun fracties.
Dat raakt nu al pijnlijke, zelfs kleinere pluspunten. Zo is een geringe, maar essentiële tegemoetkoming voor bèta-studenten, die extra schulden moeten maken door langer en intensiever te studeren, vooralsnog niet op tafel gekomen. Elke verdere inperking van de voorziene opbrengst van het leenstelsel maakt de ruimte voor de besprekingen en een eindakkoord lastiger.
5] D66 pleit erg voor een andere, niet zo kostbare, ingreep die de studenten zou kunnen overtuigen dat het leenstelsel-pakket zo slecht toch niet is. Pechtold c.s. willen hen in ruil voor dat lenen veel machtiger maken.
De WHW zou worden aangepast om het instemmingsrecht van de medezeggenschap in HBO en WO bij de begroting van de instellingen vast te spijkeren. De vraag is of dit haalbaar geacht mag worden. Alleen als de hier steeds recalcitrante Eerste Kamer – die immers ook de studentassessor al eens uit de WHW-wijziging schrapte – in zou stemmen met zo’n wetswijziging is dit te realiseren. Of de vele hoogleraren in de Senaat zoiets zouden accepteren wordt in Den Haag zeer betwijfeld.
6] De OV-kaart zou in het pakket nog ruimte voor verzachting van de leendruk op studenten kunnen bieden. Hier is een akkoord tussen de vier partijen en het kabinet nog allerminst rond, zo hoort ScienceGuide. Een nieuwe kaart zou zo’n €1 miljard per jaar gaan kosten. In de Kamer is eigenlijk niemand bereid zulke vervoerssubsidies nog te bekostigen.
VVD, PvdA, D66 en GroenLinks zoeken nu naarstig naar een technische oplossing. Ze zouden de huidige uitgaven à 600 tot 700 miljoen voor de OV-kaart meer dan genoeg achten. Men overweegt een ‘plafond’ te definiëren en de uitgaven op dit bedrag te fixeren. De NS en staatssecretaris Mansveld moeten daarmee uitgelokt worden serieuze opties voor het studentenvervoer op tafel te leggen.
“Die 700 miljoen zijn echt het plafond,” zegt met vanuit de coalitie tegen ScienceGuide. Alle denkbare varianten passeren daarom nu in een hoog tempo de revue bij de besprekingen. “Dat zijn er zo veel, dat dit onderwerp de komende dagen nog zeker terug gaat komen.” Ook hier dreigt nu dat de tegemoetkomingen aan de gedogende fracties de opbrengst uit het regeerakkoord om te investeren in HBO en WO opsoupeert, waarschuwt men elkaar.
Als de OV-kaart op het plafond van de huidige uitgaven wordt gecontinueerd, met een beperktere dienstverlening aan de student-reiziger, ontstaat bovendien de situatie, dat de basisbeurs moet verdwijnen om zowel enige investeringen in de instellingen als de gedeeltelijke voorzetting van de vervoerssubsidie mogelijk te maken. Daarbij zou dan eveneens de tegemoetkoming bij de aanvullende beurs en de toegankelijkheid van HBO en WO zo beperkt mogelijk moeten blijven, omdat er vanuit de OV-kosten geen aanvullende financiële ruimte meer kan komen om te investeren in de kwaliteit van HBO en WO.
Krijg ik nog?
De LSVb heeft voor studenten een geactualiseerde site gemaakt, waarin zij aan de hand van hun eigen studie/leef/woon/werk/gezin situatie de toekomstige schuldopbouw kunnen berekenen. Onder de titel ‘Krijg ik nog stufi?’ is die maatwerk-rekenmachine hier online te benutten.
