Pinnen in Den Haag

Nieuws | de redactie
5 november 2014 | Het studievoorschot “is een compromis tussen de VVD en GroenLinks, die samen onder de terrasverwarming in de tuin van een van de Kamerleden een deal gemaakt hebben,” schrijft onze columnist Pieter Omtzigt. De econometrist en CDA-Kamerlid is nog eens gaan rekenen.

Omtzigt schrijft met zijn collega en HO-woordvoerder Michel Rog dat de cijfers hen opnieuw aan het schrikken hebben gemaakt. “De crux is: bij de lage 2,5% rente waarmee minister Bussemaker en het CPB rekenen, is dat bedrag van €47 niet voldoende om de rente over een studieschuld van €30.000 te betalen, laat staan af te lossen. De studieschuld loopt dan dus op of de staat moet de niet betaalde rente al vanaf het eerste jaar kwijtschelden.”

U leest Omtzigts analyse en doorrekening hieronder.
 

‘Het kabinet heeft een nieuw leenstelsel voorgesteld, het ‘studievoorschot’ wordt het eufemistisch genoemd. Dit is een compromis tussen de VVD en GroenLinks, die samen onder de terrasverwarming in de tuin van een van de Kamerleden een deal gemaakt hebben. Die deal tussen Jesse Klaver en Pieter Duisenberg is echter op drijfzand gebaseerd.

Want wat doet het kabinet? Hij schaft de basisbeurs af en in plaats daarvan mogen studenten meer lenen. De gemiddelde student leent nu al €15.000 en als de uitwonende beurs van €13.400 (basisbeurs over vier jaar) of thuiswonende beurs  van €48000 wordt afgeschaft, kan de student gewoon extra lenen.

Maar 4%?

Dat moet daarna worden afgelost en daar zit het probleem. Op dit moment moet je de schuld na je studie aflossen en moet je 12% van je inkomen betalen, dat je meer verdient dan 84% van het Wettelijk Minimumloon. Straks hoef je ‘maar’ 4% te betalen van je inkomen dat je meer verdient dan 100% van het wettelijk minimumloon.

U leest het goed: u mag meer lenen  – de VVD wens – en u hoeft veel minder af te lossen  – de GroenLinks wens- en dat werkt door. Bij een modaal salaris moet u nu €173 per maand betalen. Straks is dit €47. Dat is de winst van GroenLinks, zullen we maar zeggen.

Men gaat overigens wel 35 jaar gaan betalen in plaats van de huidige 15 jaar, waarmee de bewindslieden en hun coalitie meteen zeggen dat je de komende 35 jaar niet opnieuw moet studeren, omdat je dan twee leningen zou afbetalen. Tot zover ‘een leven lang leren’, ook in de volgende levensfasen en loopbankansen van professionals. Het wordt een leven lang lenen met 4% extra belasting betalen en dan kwijtschelding krijgen.

‘Gemiddeld’ van het CPB

Want de crux is: bij de lage 2,5% rente waarmee minister Bussemaker en het CPB rekenen, is dat bedrag van €47 niet voldoende om de rente over een studieschuld van €30.000 te betalen, laat staan af te lossen. De studieschuld loopt dan dus op of de staat moet de niet betaalde rente al vanaf het eerste jaar kwijtschelden.

Heeft het CPB dit dan niet doorgerekend? Welnu, het CPB heeft in een vroeg stadium allerlei modellen doorgerekend. Het stuk heet ‘gemiddelde aflossings- en leeneffecten van een sociaal leenstelsel’. 

Het kernwoord hiervan is ‘gemiddeld’. Het CPB gaat uit  van ‘een gemiddelde schuld’ van €15.000 en zet er dan €6000 op voor het afschaffen van de basisbeurs. Als iemand dan €21.000 leent en daarna 1,5 modaal gaat verdienen, dan lukt aflossing in 35 jaar. Wat is hier het probleem? Er zijn geen gemiddelden.

Rutte en Bussemaker zijn vast alert

De zuinige, thuiswonende HBO’er die in vier jaar klaar is met zijn bachelor, kan zijn studieschuld heus wel van een modaal salaris afbetalen. Maar een uitwonende student met wat studievertraging gaat het echt niet lukken. En dat studievertraging mogelijk is, dat weten Rutte (7 jaar studie) en Bussemaker (8 jaar studie) maar al te goed. En dan loopt de schuld keihard op. In het ergste geval tot €90.000 per jaar.

Wat er dan gebeurt? Een exploderende schuld natuurlijk, want de schuld loopt eigenlijk alleen maar op. Een paar berekeningen kunnen helderheid geven. Ze staan hieronder en gaan uit van de volgende aannames:

 –             De afgestudeerde blijft alleenstaand blijft en verdient een constant salaris (1 maal modaal, 2 maal modaal).

–              De salarissen stijgen autonoom met 2% per jaar. (de looninflatie). Dan is het salaris na 35 jaar ongeveer verdubbeld en dus ook de aflossingscapciteit.

–              De afgestudeerde gebruikt zijn jokerjaren in het geheel niet. Zou hij ze wel gebruiken, dan wordt er nog veel meer kwijtgescholden.

–              Niet afgeloste schuld wordt bij de schuld opgeteld. Zo gaat het niet helemaal in de praktijk, maar dan vindt er dus ook impliciet kwijtschelding plaats.

–              De rente of studieschulden is 2,5% en blijft zo laag, conform de CPB berekeningen. Als hij hoger wordt, dan ontsporen alle studieschulden in het overzicht hieronder.

Zware masters

Laten we één voorbeeld uitwerken. De afgestuurde heeft een schuld van €30.000 een modaal salaris à €33.500.  Dan kan hij per maand €49,50 betalen. Echter, de maandelijkse rente bedraagt €61,70. De studieschuld loopt dus op, omdat de afgestudeerde zijn rente niet volledig betaalt. En die maandelijkse €12,20 wordt opgeteld bij de schuld.

Langzaam gaat deze persoon – door looninflatie – meer verdienen en aan het eind van die ontwikkeling is de maandbetaling opgelopen naar €94,82. Doordat het loon sneller stijgt dan het aflossen, gaat deze afgestudeerde na zo’n twintig jaar voorzichtig een paar euro per maand meer aflossen. Omdat er echter lang niets is afgelost, blijft er een studieschuld over na 35 jaar betalen van €27681. Die wordt dan kwijtgescholden.

Wanneer de schuld hoger is, bijvoorbeeld een bedrag à €50.000 of €65.000 zoals gevreesd wordt bij ‘zware masters’ in bèta én alfa/gamma hoek, wordt er in zijn geheel nooit afgelost en loopt de schuld het hele traject op.

 Omtzigt1

Dit effect doet zich ook voor bij 1,5 modaal (iets meer dan €50.000)

 Omtzigt2

En zelfs bij 2 keer modaal

Omtzigt3

Twee prikkels tegelijk

Wat is het effect hiervan dit in de praktijk? Als je meer dan €40.000 of €50.000 schuld hebt, moet je een geweldige carrière krijgen met een hoog inkomen om deze ooit af te lossen. Als je dus een beetje studievertraging hebt, maakt het helemaal niets meer uit: je hebt een prikkel om zoveel mogelijk extra te lenen. Je betaalt de komende 35 jaar toch vaste maandbedragen. Het maakt de oud-student niet meer uit.

De prikkel om geen vertraging op te lopen – die toch wel in de vermaledijde langstudeerboete zat – is dus weg. Er is nu een prikkel om echt zuinig en op tijd klaar te zijn én een prikkel om zo lang mogelijk en zoveel mogelijk te gaan lenen.

Waar het CPB wel gelijk heeft

Dit gaat ontsporen, nog los van studenten die na hun studie in het buitenland gaan wonen, zowel de Nederlandse talenen als de internationale in ons land. Die betalen in het CPB model namelijk helemaal niets terug en daar kon het CPB wel eens gelijk in krijgen. Want Nederland gaat die inkomensgegevens van andere landen uiteraard nooit krijgen. En het afdwingen van het terugbetalen van studieschulden uit andere landen gaat ook niet lukken. Zie hoe DUO dat in ons eigen Koninkrijk al niet voor elkaar krijgt met enkele duizenden SF-schuldenaren op Curacao en de andere eilanden.

Het zou daarom goed zijn als VVD en GroenLinks – samen met PvdA en D66 – nu eerlijk zijn: of ze gaan nu het maandbedrag fors verhogen of ze melden reeds nu dat de staat gaat massaal afschrijven op studieleningen over 35 jaar. Want Den Haag dreigt wederom een pinautomaat te worden. En ze zouden het CPB een eerlijke doorrekening moeten vragen, niet een die uitgaat van ‘gemiddelden’, maar ook van te verwachten grotere schulden en van gedragseffecten. Ook zij zouden zich rotschrikken.’


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK