2015 zit nu al vol
Jet Bussemaker heeft in twee jaar veel uitgezet, er staat een reeks buitengewone beslissingen op de rol, zowel voor HBO en WO, als voor minister en parlement. Wordt 2015 het oogstjaar en welke rijke vrucht zou deze oogst nu dragen?
1.) In 1985 nam de Tweede Kamer de wet Studiefinanciering aan en verving zo de kinderbijslag voor studerenden en de studiebeurs voor minvermogenden door de basisbeurs voor elke student, met een aanvullende beurs voor minvermogenden. De impact is enorm gebleken. De emancipatie van HO-deelname door vrouwen werd sterk gestimuleerd en die door de expansie van het HBO onder ‘eerste-generatie-studenten’ minstens zo veel.
Nu moet de Eerste Kamer besluiten of hij het nieuwe leenstelsel zal aanvaarden. Ook dit zal decennia doorwerken, al was het maar omdat bijna een miljoen jongeren schulden moeten opbouwen en over een veel langere tijd afbetalen, vanaf hun start op de arbeidsmarkt en woningmarkt.
Zal dit de emancipatie van HO-deelname voor de kenniseconomie een nieuwe impuls geven? De discussies gingen voorlopig vooral over hoeveel jongeren afgeschrikt zouden worden. Geen wonder dat de intern verdeelde, sociale emancipatiepartij PvdA in de Senaat worstelt met haar stem.
Juist in de Eerste Kamer staat de coalitie op springen en de ministers laten zien dat zij daar weinig greep meer op hebben. Het Studievoorschot zal daarom politiek ‘erop of eronder’ zijn voor Bussemaker, en voor Rutte, en voor Samsom.
2.) Net als 30 jaar geleden in 1985 kan het jaar 2015 een HO-sleuteljaar worden. Legde toen de HOAK-nota de grondslag voor het nieuwe bestel – met impact in heel Europa – nu wil minister Bussemaker met haar HO-tour en strategienota daarna een nieuwe grondslag leggen. Haar tussenstand-gesprek liet zien, dat ‘Bildung’ en ‘verscheidenheid’ cruciale thema’s worden.
De volgende tour-notitie zet dit nog wat scherper. Bussemaker daagt HBO en WO uit fundamenteel te bezien of het huidige bestel ‘nog wel zo verder kan’. Massaliteit, maatwerk en MOOC’s werken steeds sterker op elkaar in: kan de hogeschool of universiteit van nu haar aanbod zó toegesneden, flexibel en doeltreffend overbrengen aan de student – en bij de andere stakeholders in bedrijven, organisaties en kennispartners – als vereist?
De minister haakt aan bij de pittige provocatie van VNO-NCW-voorman Hans de Boer in zijn openingsrede bij het VU-academisch jaar, zo lijkt het wel. Is het dus toeval dat zij een extra HO-tour editie heeft ingelast bij de werkgevers in hun Malietoren?
3.) De Wetenschapsvisie was de voorzet. Nu moeten veld en samenleving daar een Wetenschapsagenda uit zien te fabriceren. Dat gaat niet vanzelf als de coördinatie daarvan is belegd bij de club die de zwaarste klappen zou moeten krijgen. Alsof de kalkoenen gevraagd het kerstmaal in de oven te stoppen.
“Een sluipmoord”, zegt Robbert Dijkgraaf. “Doorgeschoten” roept Karl Dittrich. Ook de werkgevers zouden achter de schermen fiks tegengas geven tegen de plannen om NWO te laten ‘kantelen’. Grootste zorg voor OCW is inmiddels dat dit governance onderdeel al het andere van de visie annex agenda wegspoelt en naar de marge drukt, zo hoort ScienceGuide. Tijd voor een ‘reset’, kortom.
4.) Wordt 2015 het lerarenjaar? Daar wijst veel op. De Lerarenagenda van Jet Bussemaker moet nu concrete resultaten gaan opleveren na een wat trage start. Bovendien wordt de Kamer onrustig. Men vindt het onhelder wat nu de facto de impact blijkt te zijn van de reeks extra’s en investeringen in het leraarschap, eigenlijk al sinds de gelden die minister Plasterk in het kader van ‘Leerkracht’ daarin heeft gestoken. Daarom gaat de Kamer nu de Rekenkamer inschakelen om beter zicht te krijgen op OCW-investeringen.
Aandacht verdient wat het WO hier ambieert. Gaat het Karl Dittrich lukken een grote impuls te geven aan de taak van de universiteiten om academisch gevormde docenten af te leveren?
De uitstroom was vele jaren zeer gering en pas met het bèta-tekort begon dit thema wat meer universitaire prioriteit te krijgen. Nu ambieert de VSNU veel meer, zelfs de ontwikkeling van een ‘academisch alternatief’ voor de Pabo in het HBO. Deze nieuwe rivaliteit zou de grote ‘lerarenverrassing’ van 2015 kunnen worden.
5.) Zeker is dat dit het Pabo-jaar wordt. De hogescholen voeren onderling beraad en worstelen al een tijd lang met hun strategie en rol bij de lerarenopleidingen. Lukt hun ’10voordeleraar’ project of zetten de sceptici en opponenten in eigen kring hun verzet door?
Zal men een krachtige herschikking een profilering van de opleidingen aandurven of blijft het doormodderen? Er wordt zelfs gedacht aan een ‘Vlaams model’, waarin het HBO zijn lerarenopleidingen bundelt met die in het WO om zo tot een stevige opzet van bachelor en masteropleidingen met een eigen profiel te komen.
Hier dwars doorheen komt de visitatie en accreditatie van alle Pabo’s voro het eerst als een beoordeling van het hele domein en niet meer als losse analyses per opleiding. Zal de NVAO laten zien, dat de vele klaagzangen over de Pabo-kwaliteit terecht blijken, of blijkt dat de aanpak van deze opleidingen van de voorbije jaren effectief is geworden?
In het HBO vrezen sommigen, dat een opbeurende uitkomst de opleidingen zal verleiden kalm aan te gaan doen met de noodzakelijke vernieuwingen en schaalvergroting, onder meer bij het praktijkonderzoek. De druk vanuit de eigen koepel zou er dan weleens vanaf gaan en men zou te veel bij het oude gaan laten. Achter de hand wordt soms zelfs gehoopt op een geseling als die bij de WO-geesteswetenschappen, omdat dat de sense of urgency zou helpen.
6.) De Pabo-visitatie laat al zien dat 2015 ook een spannend ‘Borging Jaar’ wordt. Het 10 jarig jubileum van de NVAO valt wat dat betreft op een welgekozen moment. Vlaanderen zet namelijk koers naar een aanpak van de HO-accreditaties, die de discussie in Nederland zonder twijfel gaat beïnvloeden.
Als het daar met veel minder rompslomp zou kunnen, waarom hier niet? Die vraag komt op tafel, zeker als de instellingen en OCW ook van de monitoring door de Review Commissie af zouden willen en trouwens ook de rol van de CDHO ter discussie staat.
Tegelijkertijd zal Bussemakers HO-strategienota een filosofie moeten bevatten over hoe je HO-aanbod borgt dat niet langer een uniform pakket vormt. Hoe borgt men een bredere ‘Bildung’ van de bachelorstudent? Hoe de maatwerkroutes die door blended learning, Centers of Expertise, open education en MOOC-aanbod eerder regel dan uitzondering gaan worden?
Een gezamenlijke opzet en aanpak daarvan door een orgaan als de NVAO kon in de toekosmt wel eens nog belangrijker worden om de noodzakelijke ‘eenheid in verscheidenheid’ te waarborgen. Zal Bussemaker op het NVAO-jubileum op 26 januari iets van zo’n visie al willen bieden?
7.) De opmars van Open Education, en dat is meer dan MOOCs, zal ook in 2015 een grote dynamiek vertonen. Centraal zal de beweging staan naar verbinding en zelfs integratie van de verschillende open vormen en hun versmelting met ‘klassikaal’ onderwijs. Daarin komt de ‘blend’ van ‘blended learning’ tot uitdrukking.
De voortrekkersrol van WO-instellingen op dit terrein – zeker die van de TU Delft – inspireert ook het HBO. In de loop van 2015 zijn MOOC-ontwikkelingen bij hogescholen al
aangekondigd, onder meer bij Avans, Hogeschool Zeeland en de HvA. Wie volgt?
8.) De impact van revolutionaire technologische vernieuwingen en open education zal in de loop van 2015 ongetwijfeld ook een zwaartepunt worden van de agenda van Nederland als EU-voorzitter. Deze moet nu worden voorbereid en ingevuld want per 1 januari 2016 is het zover. Pakken HBO, WO en R&D hierbij hun kansen in de loop van dit jaar?
Dat is in elk geval mogelijk op het Europees en wereldwijd podium in Hannover, april aanstaande. Het grote succes van de Nederlandse input en kennissector tijdens de Messe van 2014 zal daar namelijk worden voortgezet met de ‘Wissenstag’.
Daarin zal het concept van de ‘triple helix’ van samenwerking en innovatie door kennisinstellingen, bedrijfsleven en overheden worden uitgediept en internationaal verknoopt met ‘best practices’ op dit terrein. Ook u kunt uw initiatieven op dit terrein – en uw knowhow – daar komen verrijken en presenteren. Meer info en achtergrond vindt u hier.
9.) In het heelal draait 2015 om twee spannende missies die onze kennis geheel nieuwe impulsen moeten gaan geven: ‘New Horizons’ en – nog steeds – Rosetta en Philae.
Rosetta kan nog tot in 2016 doorgaan met meten, analyseren, fotograferen en veel meer terwijl komeet Chury rond de zon vliegt en daarna teruschiet naar ver achter de planeet Pluto. Iedereen duimt intussen met Koen Geurts, de kometenlander in Keulen, dat Philae die op Chury is afgedaald binnenkort weer genoeg zonlicht vangt. Zo kunnen nog meer beelden en kennis van het oppervlakte van de komeet ons op aarde verbluffen en aan het werk zetten.
Uiteindelijk keert Chury terug naar de ‘Kuipergordel’ ver achter Pluto, ver van de zon. Daar komt in 2015 voor het eerst ook een ‘mensenproduct’ langs. De sonde New Horizons zal na een jarenlange trektocht een ‘flyby’ langs Pluto doen, een planeetje waar nog nauwelijks duidelijk beelden van zijn gemaakt. Inmiddels zijn ook enkele maantjes rond Pluto ontdekt en ook die worden opgezocht. Maar daar landen, dát krijgt de NASA niet voor elkaar, de USA mist een Nederlander als Koen Geurts, kortom.
10.) In de wetenschap is 2015 een historisch jaar: 100 jaar Relativiteitstheorie. Bovendien is dit jaar uitgeroepen tot het Jaar van het Licht. Wereldwijd zullen onderzoekers hun kennis delen over wat onze blik op de wereld letterlijk mogelijk maakt. Het zou mooi zijn als ook de Wetenschapsagenda zorgen zal voor helder licht op de toekomst en voor evenzoveel inspiratie en vernuft als Einstein een eeuw geleden bewees!
