Sensitieve leraar tegen radicalisering
In zijn proefschrift beschrijft Hüseyin Susam de ontwikkeling van de beroepskwaliteiten van aanstaande leraren in een pluriforme samenleving. Grondgedachte daarin is dat leraarschap een pedagogische relatie met leerlingen veronderstelt en daarin schuilt voor hem de normatief-reflexieve kern van het leraarschap.
Doordenken van Bussemakers vraag
Minister Bussemaker gaf deze week te kennen dat het onderwijs ook een speciale verantwoordelijkheid heeft in het tegengaan van radicalisering. “Het onderwijs mag nooit wegkijken. Niet als een leerling van vakantie terugkomt en opeens meent dat hij niet meer met meisjes aan een tafeltje wil zitten. Of als een docent zijn vrouwelijke collega’s geen hand meer wil geven. Je moet altijd het gesprek aangaan,” zei zij tegen Trouw. De VU-promovendus en iPabo-docent Hüseyin Susam komt nu met een verdere doordenking hiervan.
Over het pluriforme karakter van de samenleving en over de vraag hoe je aanstaande leraren daarop moet voorbereiden bestaan vele opvattingen. Ook van lerarenopleiders vraagt het om culturele sensitiviteit.
Binnen een keur aan kennisconcepten, levensbeschouwingen en mens- en maatschappijbeelden moeten studenten van de lerarenopleiding leren de eigen positie als professioneel opvoeder te bepalen, stelt Susam in zijn proefschrift ‘Cultureel sensitief leraarschap: Ontwikkeling van beroepskwaliteiten van aanstaande leraren voor pluriforme scholen’.
Op basis van de empirische bevindingen uit het onderzoek laat hij zien dat er sprake is van meerdere vormen van omgaan met de culturele pluriformiteit. Aan de verrichte analyses in het onderzoek zijn drie profielen van een cultureel sensitieve leraar ontleend.
Aan de hand van die drie profielen van een cultureel sensitieve leraar laat Susam zien op welke manier de lerarenopleiding aansluiting kan vinden bij de gedifferentieerde profielkenmerken en opleidingsbehoeften van groepen studenten. Culturele sensitiviteit die noodzakelijk is om kinderen te leren vreedzaam samen te leven met alle burgers in onze rechtsstaat.
Pluriforme samenleving
Maar wat is een adequaat antwoord op de uiteenlopende en volgens sommigen botsende werelden levensbeschouwingen die deel uitmaken van een open pluriforme samenleving? En welke positie moet je kiezen in de controverse tussen het overeind houden van de verworvenheden van een open pluriforme samenleving enerzijds en het streven naar een veilige, ‘risicoloze’ en daarmee ook een gesloten samenleving anderzijds?
In het actuele debat over het pluriforme karakter van de samenleving gaat het immers niet alleen meer om beleidsmatige kwesties als het bestrijden van achterstanden en het bevorderen van de maatschappelijke participatie of emancipatie van allochtonen. Het gaat evengoed om pregnante thema’s als het behoud van culturele identiteit, vrijheid van godsdienst en vrijheid van meningsuiting, tolerantie en dergelijke.
Hierbij zijn de verhoudingen tussen burgers onderling in het geding en dat houdt de gemoederen blijvend bezig. Susam laat daarmee zien dat er geen eenvormig en blijvend antwoord is op hoe de sensitieve leraar in zijn context en ‘zijn school’ staat, maar wel hoezeer juist ook de docent met de antwoorden bezig moet zijn en daarin een grote verantwoordelijkheid en opbouwende rol heeft te vervullen.
