Zoektocht naar de leraar
Terwijl zij nog onderweg was in Boston tussen gesprekken, wilde de minister toch al een paar indrukken en ervaringen delen. Juist omdat deze haar voor de HO-strategie en de Lerarenagenda zo hadden geraakt. Maar natuurlijk ook omdat het een beetje thuiskomen was geweest, vertelde zij vanuit een taxi die haar door tunnels tussen twee afspraken in Boston reed.
Terug op het oude nest
“Het was toch best een beetje bijzonder. Ik heb op mijn oude werkplek in Harvard met Nederlandse studenten – die daar nu zijn zoals ik er ooit ook verbleef – kunnen praten over hun ervaringen. Heel boeiend was dat. Bijvoorbeeld hoe ze hier omgaan met de ontwikkeling van MOOCs en hoe de ‘learning analytics’ die met open education mogelijk worden benut kunnen worden voor beter onderwijs.”
Maar het meest blijft Bussemaker bij wat zij aan nieuwe trends rond het leraarschap heeft opgepikt. “Het bezoek aan de Boston Teachers Residence gaf me echt veel inspiratie. Zij leiden daar vooral ‘zijinstromers’ op. Mensen die eerst een ander vak hebben gedaan en daarna voor het onderwijs hebben gekozen. Er zaten echt allerlei mensen tussen: technici, kunstenaars, economen en niet alleen uit de regio rond Boston, maar uit heel Amerika. Zij kiezen bewust voor zo’n vervolgstap en opleiding daar.”
Het curriculum is speciaal toegesneden op zulke ‘late roepingen’ uit andere professies. In vier jaar haalt men het diploma, maar al vanaf het begin staat de deelnemer deels voor de klas of werkt mee in schoolteams, een beetje volgens het model van de ‘opleidingsschool ‘ dat bij de Pabo’s in ons land ook ingang heeft gevonden. De opleiding werkt dan ook sterk met intensieve feedback binnen en vanuit de lespraktijk en intervisie in de school.
“Die scholen zijn bewust gekozen in ‘moeilijke wijken’ waar de teams het zwaar hebben. De opleiding haalt zulke ervaren zijinstromers direct ‘urban education’ binnen. Je geeft niet alleen les, zeggen ze zelf, je werkt aan ‘nation building’. Het confronteert die zijinstromers ook met het feit dat docent zijn een complexe professie inhoudt. Het is echt niet alleen maar ‘iets leuks met kinderen doen’.”
Geen gemakkelijk vak
Die visie op het leraarschap vindt de minister zeer de moeite waard. “Ik vind dat heel verrijkend om er zo naar te kijken. Zo’n opleiding gaat er bewust vanuit dat je veeleisend moet zijn. Bij de instroom zijn ze niet zoetsappig. Van de 500 aanmeldingen heeft men er 41 toegelaten, inderdaad een beetje als bij ons op een conservatorium of toneelschool.”
Dit hangt samen met de benadering van zulke niet-initiële aspiranten voor het vak. Men gaat er vanuit, dat dit volwassenen zijn met al professionele ervaring in andere disciplines. Hun opleiding is daarom geen kopie of deeltijdvariant van een initiële lerarenopleiding. “Men wil hier vooral mensen vormen die beter onderwijs voor betere scholen en een betere wereld voor de leerlingen en studenten willen geven. Dat betekent hard werken en zelf voortdurend blijven leren, reflecteren op je vak. Na de diplomering gaat dat ook door in de vorm van learning communities van zulke nieuwe zijinstroom-leraren.”
“Het is gewoon geen gemakkelijk vak en het stelt hoge eisen aan volwassen mensen die bereid zijn te blijven leren. Dat besef is van groot belang, dat maakt het leraarschap naadrukkelijk een professie waar je voor moet staan. Ik hoorde een prachtige formulering daarvan: “Public school is for every kid, but not for every adult.” Daar aan te werken maakt een leraar ook trots op zijn vak.”
Leren van Boston
Het viel Bussemaker op dat dit sterk verbonden wordt met de rol van docenten in een bredere context. “Men heeft het dan nadrukkelijk over ‘democratic leadership’ dat van een leraar uitgaat. De kwaliteiten van je kennisoverdracht hebben daar alles mee te maken. Ze benadrukken in de opleiding en in de school het bewustzijn dat de leraar als professional cruciaal is voor hoe komende generaties hun burgerschap zullen beleven en inhoud geven.”
Dit accent is in ons land ook weer merkbaar op de agenda gekomen, zegt Bussemaker. “Wij doen dit vanuit onze onderwijstraditie, maar je ziet dat ook bij ons dat thema van burgerschap en maatschappelijk bewustzijn in het onderwijs veel meer aandacht is gaan krijgen. In de HO-tour ook, je ziet zulke elementen in de discussie over ‘Bildung’ bijvoorbeeld terugkomen. Het is een zelfde zoektocht, zij het in andere contexten en andere woorden.”
Voor haar eigen beleid en de discussies over de lange termijn agenda zijn zulke noties “echt heel inspirerend,” onderstreept Bussemaker. “Zijn dit aspecten die we met onze Lerarenagenda nog verder zouden moeten versterken? Hoe kunnen wij onze leraren en scholen nog beter maken? Zulke zijinstromers kennen wij ook, in zekere zin ook langs de routes van bijvoorbeeld Eerst de Klas en traineeship. Kunnen we van de aanpak hier in Boston voor hun gerichte opleiding en vorming nog dingen leren, verbeteren? Hoe doen dit in ons hoger onderwijs en lerarenopleidingen?”
