Bedrijfsleven hecht aan sterke borging

Hans de Boer en de onderwijsexperts van VNO/NCW en MKB-Nederland willen niet aan de wens en het lobbydoel van VSNU en Vereniging Hogescholen, waar het de borging van HO-kwaliteit betreft. De werkgevers zijn zeker geporteerd voor een krachtige instelingstoetsing, maar voelen weinig voor de pendant daarbij van de zijde van de koepels: het minimaliseren of à la Vlaanderen zelfs opheffen van opleidingsaccreditaties. Men kan ITK’s aanvaarden, “omdat het principe van beoordeling per opleiding wordt gehandhaafd.”

Verdiend vertrouwen, maar….

Dat beginsel werd zo onder Bernard Wientjes – nu UU-professor – in 2008 geformuleerd en dat geldt nog steeds. ‘Verdiend vertrouwen’ mag van VNO/NCW, maar dan wel “onder stevige condities.” Bij die voorwaarden hoort dat de borging van het HO geschiedt door expertpanels waar “ook vertegenwoordigers van uit het werkveld in deel dienen te nemen.” Dat was Europees ook de afspraak en kwaliteitsnormen sinds 2005 op dit terrein en dat wil men zo houden, schreven de werkgevers aan de Tweede Kamer.

Het bedrijfsleven heeft een reeks motieven om het systeem van generieke ITK’s met specifieke opleidingsaccreditaties te willen handhaven. Kijkt men naar het HBO, dan duikt snel de vraag op of een generieke ‘systeemtoets’ van een instelling de variëteit van professionele kennistrajecten – van kunst tot en met tech en van zorg tot en met marketing – adequaat en op inhoudelijk niveau kan dekken. Als daar vanuit de beroepspraktijk op het niveau van de opleiding geen expertise bij betrokken wordt niet, dat is de opvatting die de werkgevers door laten klinken.

Men wil dat men zich voor de inhoud en kwalitatieve eisen aan opleidingen “collectief verstaat met het werkveld waarvoor men de opleidingen verzorgt,” stelden Wientjes c.s. al in 2008. Als de instellingsaccreditatie zou volstaan als norm van HO-borging, zullen zo’n collectief beraad en afstemming met de praktijk in het werkveld zinledig worden als deel van de essentiële kwaliteitsbewaking, zo vreest men.

Wet van Rutte

De werkgevers wezen er al fijntjes op naar de Kamer, dat voor die collectieve afstemming bij de HO-borging in de ontwerpwet van Balkenende III et bedirjfsleven heft “een zorgplicht opgenomen was” en dat sprak hen zeer aan. Men wilde dit van minister Plasterk in Balkenede’s vierde kabinet dan ook destijds ook graag zien, maar dat hielp niet. Wie zorgde overigens voor die eerdere eis van een dergelijke zorgplicht bij (ontwerp-)wet? Mark Rutte, de OCW-staatssecretaris voor het HO-beleid. Zijn wetsvoorstel stak Plasterk in een diepe la. Wil VNO/NCW nu dus een renaissance daarvan bewerkstellingen?

Men hecht aan opleidingsaccreditaties ook omdat het voor de bedrijven ondoenlijk zal zijn dergelijke valideringen zelf te gaan organiseren, als op collectief stelselniveau de instellingen deze bij de vuilnisbak zouden zetten. In dat verband is het interessant te zien hoe het Vlaamse bedrijfsleven in zal gaan steken op de benadering van instellingsaccreditaties die daar voortaan dominant zal worden. Het bedrijfsleven zou in ons land via deelaspecten als het Techniekpact en de eigen beroepsverenigingen als Bouwend Nederland en dergelijke nog kunnen pogen enige specifieke borging te laten ontstaan, maar dat zal voor het totaal van HBO en WO toch suboptimaal en wellicht zelfs marginaal blijven.

De recente midterm review van de Centres of Expertise in het HBO liet wel zien, dat een specifieke validering vanuit het werkveld allen zin heeft als deze kan voortbouwen op een brede, stevige kwaliteitszorg van het geheel van de betrokken opleidingstrajecten. In 2008 wilde VNO/NCW dan ook in het HO-accreditatiekader een plicht tot lokale inhoudsafstemming met het werkveld vastgelegd zien. Dit sloot aan bij de wettelijke garantie die Rutte in zijn ontwerp-wet had willen neerleggen.

Onverwacht maar lucide

De kwaliteit en relevantie van opleidingen vereisen, dat er meer gebeurt dan de vaststelling van een ITK, denken de werkgevers. Zij hechtten om diezelfde reden in 2008 ook zozeer aan een scherpe ‘toets nieuwe opleiding’ voor de NVAO, “om na te gaan of er voldoende vraag is vanuit de arbeidsmarkt.” Gebeurt dat niet, dan vreesden zij dat HBO en WO opleidingen ‘in de markt’ zouden komen waarvoor nauwelijks stages te vinden zouden zijn “en, wat erger is, grote problemen bij het vinden van werk na afronding van de opleiding.”

De argumentaties bij de start van de nu aflopende ronde van het accreditatiestelsel zijn voor het bedrijfsleven nauwelijks veranderd en onverminderd actueel, zo lijkt het. In de overleggen achter de schermen ter voorbereiding op een nieuw stelsel van borging heeft men dan ook een interessante coalitiepartner gevonden in de studentenbonden. Zij zijn – onder meer door de ervaringen rond de Geesteswetenschappen accreditaties – ervan doordrongen, dat er geen inhoudelijk automatisme bestaat tussen een geslaagde instellingstoets en een puike borging op het niveau van de individuele opleidingen.

Met de werkgevers hechten zij aan een blijvende en krachtige eigen representaties in panels voor de analyse en beoordeling op alle niveaus van HO-kwaliteit en aanbod. Beide partijen willen ‘er bovenop zitten’ om actief betrokken te blijven bij de oordeelsvorming op het specifieke niveau van het onderwijsaanbod, dat dicht op de professies in met name het HBO zit. Dit ook omdat op verschillende terreinen men de medezeggenschap versterken wil en het minimaliseren van opleidingsaccreditaties daar nogal contrair tegenover zou staan. Daarmee is er tussen het Bunge- en Maagdenhuis en de Malietoren een onverwachte, maar lucide verbinding ontstaan.