Belarus mag meedoen, maar….
Op de grote ‘Bologna conferentie’ van de Europese HO-ministers in Jerevan stond een zeer controversieel punt op de agenda: mag de dictatuur van Loekasjenko in Minsk toch mee gaan doen in de open ‘Europese HO-ruimte’, De EHEA? De instellingen en het beleid in Belarus hadden op alle knelpunten laten zien, dat men de eisen van de zevenenveertig lidstaten en de EU wilden aanvaarden. De vraag was daarom nu: ‘Geef je hen de kans mee te doen en zo het hoger onderwijs en de mensenrechten daar gunstig te beïnvloeden?’
Voorzichtig ja
De conclusie vooraf aan de Jerevan-conferentie was een voorzichtig ja. Maar op de valreep werd het toch nog penibel. De ministers hadden een ‘roadmap’ laten maken van hervormingen die Belarus moet doorvoeren vooral rond de academische vrijheid, autonomie van instellingen en mensenrechten van studenten en docenten. Minsk zou deze accepteren bij toetreding tot de EHEA. Ineens bleek dat het regime toch nog probeerde deze toetreding los te koppelen van die ‘roadmap’. Die route zou iets zijn waar men na de formele stap wel eens naar zou willen kijken, maar die niet vooraf vastgelegd hoefde te zijn.
De alarmbellen gingen rinkelen dit leidde tot een opmerkelijk en in zulke conferenties ook ongebruikelijk tafereel. In de plenaire ministerszitting vroeg en kreeg Jet Bussemaker met haar Noorse collega het woord. In scherpe bewoordingen formuleerde zij wat nu moest gebeuren. Nederland was “niet tegen toetreding van Belarus, maar het moest volstrekt helder zijn dat grote betekenis wordt gehecht aan de roadmap die daar bij hoort. De stappen daarin zijn voorwaarden vooraf. Het zijn eisen en die zijn ononderhandelbaar.”
Met nadruk op de agenda
Met academische vrijheid en vrijheid voor de studenten kan niet gemarchandeerd worden en daarom eist Bussemaker, dat toetreding “A close eye on the progress in Belarus.” Met nadruk op de agenda blijft staan totenmet de volgende Bologna-conferentie in 2018 in Parijs.
Noorwegen wilde nog een stap verder gaan en eiste ter plekke een extra formele bevestiging door Belarus, dat men de roadmap volledig accepteerde vooraf en zo ook zou implementeren daarna zou Noorwegen in 2018 Belarus wel volledig willen toelaten.
Geen kant meer op
Zweden en IJsland vielen hierop Bussemaker bij, waarbij co-voorzitter IJsland extra gewicht in de schaal kon leggen. De conclusie was daarom dat “The roadmap is demand, not a suggestion.” Belarus kon nu geen kant meer op.
In de wandelgangen in Jerevan werd deze uitkomst alom toegejuicht de interventie van de Nooren en Bussemaker had de poging vanuit Minsk om op de valreep nog eens te gaan morrelen aan de afspraken afgekapt en zelfs in zijn tegendeel laten uitkomen. Belarus is nu gehouden al acht de kernpunten van de roadmap te realiseren en kan niet a la carte brokjes daaruit oppakken of weg moffelen. De deelname van het regime-Loukasjenko is daarmee nu scherper geconditioneerd en ook in de tijd onder druk gezet.
