De Krijtjasjes Top 10
Hoe kun je een universiteit of hogeschool leiden als je zelf nooit voor de klas stond? Hoe kun je een voetbalclub leiden of coachen als je zelf nooit een balletje trapte? Hoe kun je intendant van de Opera worden als je zelf geen hoge C kunt zingen? Hoe kun je koningin worden als je wieg niet in een paleis stond, maar in een middenklassebuurt van Buenos Aires?
Ongeloofwaardige nonvaleur
In de discussies rond de komende HO-strategie van Rutte-II en de naschokken van het Bunge- en Maagdenhuis brachten een gedoog- en een regeringsfractie een nieuw motief naar voren: de ballotage van bestuurders. Mohandis en Van Meenen bepleitten, dat universiteiten alleen door echte docenten en wetenschappers bestuurd zouden mogen worden. Zonder “krijtstof op het jasje” – dixit Van Meenen – zou een HO-bestuurder een weinig geloofwaardige nonvaleur zijn, zegt hun Kamermotie in de kern.
Van Meenen onderstreepte die opvatting in het Kamerdebat over ‘rendementsdenken’, waarin hij al eerder zich had onderscheiden door pertinente opvattingen. Zou de linksliberaal dit met zijn rode collega Mohandis straks bij het debat over de HO-strategie van Bussemaker in concrete daden omzetten, heeft dat wel enige consequenties. De gedachte van vrije verkiezing van CvB’s is ermee allereerst ten grave gedragen en ook de autonomie van instellingen in hun HRM-beleid. De discussie daarover zal Bussemaker nu dus wel moeten adresseren.
Tegelijkertijd heeft de denklijn van D66 en PvdA iets aantrekkelijks en nobels. Er zijn vele voorbeelden van uitnemende docenten en wetenschappers – mensen met dikke lagen krijtstof op hun jasjes – die als HO-bestuurder zich hebben ingezet voor de bloei en reputatie van hun instelling. Uit de voorbije jaren zijn mensen als Douwe Breimer, Frans van Vught en Jakob Fokkema iconen hiervan.
ScienceGuide presenteert daarom een ‘Top 10 van de Hoger Onderwijs Krijtstof’
1.) Louise Gunning
Geen hoogleraar van naam en faam en kroonlid van de SER stond zozeer in het brandpunt van het HO-debat in haar rol als bestuurder. Toen Gunning ook zelf aanvoelde dat ‘het zo niet meer ging’, trad zij terug als UvA-HvA-voorzitter. Niet wild om zich heen slaand, maar met de aankondiging dat zij haar werk als professor weer zou oppakken.
Heel onlangs was ze – zichtbaar opgewekt en ontspannen in haar oude vak – te zien samen met Koningin Máxima aan de UU, bij de oratie van de Prins Claus Leerstoel. Haar toga zit weer vol krijt.
(foto: UU)
2.) Kees Boele
Liefst twee hogescholen zat de Bildung-evangelist voor. De Christelijke Hogeschool in Ede en nu de HAN leidt hij met bevlogen betogen over ‘het hart van de wijsheid’. Maar vergis u niet, Kees Boele was onder meer leraar economie bij de International Business School van collega-hogeschool Avans. Een hoop rendementsdenken, zou je vermoeden. Maar wie Boele zijn boek over Bildung hoort presenteren, ziet allereerst een klassiek onderwijzer en inspirator optreden.
Bijvoorbeeld van Jet Bussemaker. “Ik ken Kees al langer en wat ik heel mooi aan hem vind, is dat hij gewoon een enorme onderwijsman is. Hij is voorzitter van de HAN, maar hij zegt vooral: ‘Ik ben hier niet voor de leuke toefjes en dingetjes voor de buitenwereld. Dit werkt allemaal pas als eerst je hardcore business op orde is in de hogeschool. Alle opleidingen moeten gewoon op orde zijn’.”
Zijn hogeschool werd door – veel krijt op zijn jasje! – Frans van Vught en zijn Review Commissie HO als excellent bestempeld in haar profileringsbeleid. Maar dat kwam toch vooral door het leiderschap van Marcel Wintels en Ron Bormans, die niet zoveel krijtstof verzamelden in hun loopbaan.
3.) Koen Becking
Zijn benoeming als collegevoorzitter van de Universiteit van Tilburg deed vele wenkbrauwen optrekken. Hij kwam net nadat Diederik Stapel haalde de goede naam van de Brabantse instelling door het slijk had gehaald, ondanks het krijt op diens jasje. Die Becking, dat was toch een manager? Nota bene een bobo uit de Publieke Omroep?
Het blijkt dat Koen Becking als voormalig docent revers vol krijtstof heeft. Sterker nog, onlangs werd hij benoemd tot hoogleraar in Zuid-Afrika.
4.) Henk Pijlman
Net als Kees Boele leidt Pijlman een door Van Vught als ‘excellent’ bestempelde hogeschool. De Hanze-voorzitter wordt als partijgenoot van Paul van Meenen binnenkort Senator, met als zijn fractieleider de HBO-voorman Thom de Graaf. Bobo-achtiger kan nauwelijks, op het eerste gezicht. Niettemin zit zijn jasje vol krijtstrepen. Henk Pijlman begon immers als docent geschiedenis in Groningen.
5.) Martin Paul
De eerste Duitser als Nederlandse collegevoorzitter is een indrukwekkende man. Hij was onder meer de chef van de Charité, het reusachtige academisch ziekenhuis in Berlijn, ooit opgericht door de Hugenoten – vandaar die Franse naam, verwijzend naar de naastenliefde voor de zieke medemens – en later het bonzenhospitaal van de DDR en daarmee het ziekenhuis van de afgetakelde oude leiders van heel het Oostblok.
Een echte topmanager dus, opgeleid in Harvard ook nog. Maar wat een krijtstof op zijn ruim bemeten jasjes! Hij was hoogleraar en docent in de USA, Duitsland en in Nederland. Ook was hij voorzitter van de beroepsvereniging van rectores van Duitse universiteiten. Zijn inzet is: “In Nederland is het hoger onderwijs zich weer veel meer op het onderwijs zelf gaan richten, bij alle belang dat we aan onderzoek hechten. De discussie daarover in Duitsland is nog niet zo ver. Humboldt is daar verwaterd. Alle reden voor discussie en leren van elkaar. Dat geldt ook voor governance-vraagstukken. De eerste van onze “Maastricht Talks’ zal daar over gaan. Daar kan Nederland wellicht weer leren van hoe in Duitsland decanen gekozen worden….”
Als het gaat om de vraag of deze Maastrichtse bestuurder wel ‘Van Meenen-proof’ is, hoeft Martin Paul “keine Kreide zu fressen.”
6.) Geri Bonhof
Lid van de Onderwijsraad. Vice-voorzitter van de HBO-raad. Bestuurslid van de HvA. Voorzitter van de HU. Geri Bonhof was het allemaal. Maar wel een hoop krijt op haar mantelpakje. Ze begon immers als lerares gymnastiek en werd rectrix van het Goois Lyceum. Maar dat niet alleen. In het MTS was zij onder directeur van de opleiding voor Mode en Kleding. De jasjes voor het krijt kon zij zowat bijna zelf maken, zo nodig.
7.) Louise Fresco
Het is niet goed of het deugt niet. Wordt er eindelijk weer eens een echte topvrouw, docent, romancier en icoon uit de wetenschap benoemd tot collegevoorzitter, kachelt zij direct achteruit in de Management Scope Top 50 Corporate Vrouwen. Louise Fresco ging naar Wageningen met meer jasjeskrijt dan andere bestuurders aan ego bezitten. En wat overkomt haar meteen? Ze zakt van 4 naar 13 op de Management Scope Ranking, terwijl haar UU-collega Marjan Oudeman stijgt van 36 naar 3. ‘Life is unfair’.
8.) Susana Menendez
“We hadden Máxima al, en nu ook Susana!” zei UAF-voorzitter Ruud Lubbers kort na de benoeming van Menendez tot CvB-lid van De Haagse Hogeschool. Zij kwam als asielzoeker uit Argentinië en kon in ons land met een UAF-beurs een nieuw bestaan opbouwen.
Krijt op haar jasje kreeg zij in Rotterdam bij de EUR en bij Inholland, waar zij het lectoraat als nieuwe rol in het onderzoek en onderwijs van het HBO ontwikkelde. Als vice-voorzitter van ‘de Haagse’ volgde zij HvA-rector Jet Bussemaker op als voorzitter van de ‘G5 hogescholen’ in de Randstad toen die rector een nieuwe baan kreeg in Den Haag.
9.) Karl Dittrich
De ultieme bobo der WO-bobo’s? Ook dat. Collegevoorzitter in Maastricht – met rector Job Cohen! – vice-voorzitter van de NAO, voorzitter van de NVAO, voorzitter van de VSNU, Erepresident van het Genootschap voor de Bevordering van het Armeens Volksdansen, voorzitter van voetbalclub MVV en wat al niet. Karl Dittrich is een Zwitsers zakmes.
Maar managers-elite-bestrijders, oordeel niet te vroeg. In Leiden en Maastricht was hij zo geliefd, dat de studenten hem ooit uitriepen tot docent van het jaar. Krijtstof met een gouden randje, kortom.
10.) Renata Voss
Mohandis en Van Meenen krijgen binnenkort in eigen huis iemand met krijtstof. De leegloop van het MBO-bestuur in Rotterdam gaat namelijk door. Mr. Renata Voss is nu nog lid van het CvB van het ROC Albeda College en wordt de nieuwe Griffier van de Tweede Kamer. Als hoofdinspecteur van het Onderwijs werd haar jasje besprenkeld met krijt.
Honorable Mentions
Zoals Renata Voss laat zien, zijn krijtrijke bestuurders ook in politiek Den Haag aan te treffen. Daarom is er alle reden voor enkele eervolle vermeldingen bij deze Top 10.
– Mark Rutte
Een HRM-manager voor de pindakaas die via de JOVD staatssecretaris wordt en nog voor hij 50 is de Kanzlerin laat onderstrepen: “Sie müssen wissen, Mark ist sehr wichtig für mich!” Hoeveel krijt kleeft er aan de revers van zo iemand?
Geen premier kan op zo’n authentieke onderwijsloopbaan prat gaan sinds Dries van Agt, ooit een progressieve hoogleraar van de Coornhert Liga voor de modernisering van de wetgeving en rechtspraak. Rutte geeft al jaren les op een Haagse vmbo, maar of het lerarenregister hem wel bereid zou zijn te accepteren? Heeft Sander Dekker zijn wetsvoorstel al Rutte-proof getest?
– Jet Bussemaker
Zij staat in een reeks PvdA-ministers met een hele hoop krijtjasjes: prof. Jos van Kemenade, die UvA-voorzitter werd dankzij een benoeming door zijn opvolger als minister, de CDA’ er Deetman; prof. Jo Ritzen, die de simpele zielen in de Tweede Kamer “graag nog een keer uitlegde” wat zij toch niet leken te snappen; prof. Ronald Plasterk, die vooral ‘minister van feesten en partijen’ bleek in de onvergetelijke woorden van VVD-HO-woordvoerder Halbe Zijlstra.
Bussemaker was als politicoloog onderzoeker ewn docent aan de UvA en werd rector aan de HvA, de eerste in die functie. Bij haar aantreden als minister vond zij dat op de ‘Obama Summit’ over het leraarschap in Amsterdam vooral ook docenten en inspirerend lesgeven zelf meer centraal moesten staan. Zo werd ‘the Glassroom’ op het Beursplein van droom realiteit.
– Emile Roemer
De SP-fractieleider heeft in de Haagse politiek alle pluspunten en minpunten mee van zijn oorsprong en ware natuur: die van een Brabantse dorpsonderwijzer. Warm waar mogelijk, hard waar nodig en altijd gedienstig naar de grote baas van het schoolbestuur, Jan Marijnissen.
Het is dan ook vermakelijk dat zijn fractie een pakket voorstellen indiende, dat het HO tot een soort plebiscitair experiment zou maken, zoals noch de SP-partijleiding uit Oss, noch een school onder meester Emile ooit zou overwegen door voeren: een mengvorm van Titoïstisch arbeiderszelfbestuur met Torfiaans HO-management uit het katholieke Vlaanderen.
– Richard de Mos
Als ooit één Kamerlid ‘Van Meenen-proof’ was, dan wel Richard de Mos. Meer krijt dan verstand bracht de Haagse onderwijzer mee naar het parlement. Bovendien zat er een kleine Charles Schwietert verstopt in deze volksvertegenwoordiger van de PVV: hij was geen hoofd der school, zoals hij beweerde, maar had een cursus gevolgd die hem daarvoor geschikt zou kunnen maken. Dat gold toch ook?
Al snel lag hij in onmin met de Praetoriaanse Garde van chef en enig partijlid Geert Wilders. Een eigen lijst voor de Haagse gemeenteraad volgde, een fusieavontuur met een Henk-Krol-aflegger daarna ook nog en tegenwoordig duikt onderwijzer De Mos op in de Amsterdamse dorpspolitiek. Ook die kan immers met D66 als grootste partij een scheut krijtstof waarderen.
Wijers en El Salvador
Dit roept de vraag op wat Van Meenen c.s. ertoe heeft gebracht hun aan Johan Cruijff ontleende bestuursideologie te agenderen? Het was immers El Salvador van de groene mat die stipuleerde, dat alleen topvoetballers de leiding van een club mochten krijgen. Dus Louis van Gaal niet. En ook prof. Steven ten Have niet. De grassprietjes op de kicksen van Cruijff zijn het krijtstof op de jasjes van D66. Zo onlogisch is dat bovendien niet.
Het linksliberale icoon Hans Wijers is de baas van de bestuursraad van Ajax. Hij zoekt een nieuwe algemeen directeur. Deze kan alleen slagen als Cruijff vanuit zijn villa bij Barcelona de man zijn ring laat kussen en hem de zegen van ‘elk voordeel dat ze nadeel hep’ geeft. Wijers heeft een partijvriend die een baan zoekt, Roger van Boxtel. Als D66 nou zou laten zien, dat het de managementfilosofie van Cruijff tot in de haarvaten heeft verinnerlijkt, neemt de kans toe dat de voorganger van HBO-voorman Thom de Graaf als Senaatsfractieleider die Ajax-bobo zou worden, zouden de linksliberalen weleens gedacht kunnen hebben.
Helaas voor Wijers lijkt het erop, dat de pionnen van nummer 14 binnen de voetbalslangenkuil een ander spelletje zijn gaan spelen. Van Boxtel zei zelf al tegen de Amsterdamse avondkrant, het Parool: “Ik heb de rvc gezegd dat ik alleen directeur wil worden als andere directieleden dat ook zien zitten. Zo niet, dan zou ik mijn kandidatuur intrekken. Ik las dat Van der Sar weerstand had en dat ik tegen de lijn-Cruijff zou zijn. Onzin, want ik heb als interim-bestuurder van Ajax de weg geplaveid voor de lijn-Cruijff. Daarnaast voel ik me beschadigd. Ik moest lezen dat er weerstand was, dat vernam ik niet van Ajax. Ik heb mijn ongenoegen daarover laten weten aan rvc-voorzitter Hans Wijers.“
Een achteloos terzijde
Het was Jet Bussemaker die in het ‘Maagdenhuisdebat’ in de Kamer de Cruijffiaanse ideologie van haar partijgenoot Mohandis en D66 in een wat achteloos terzijde al even onder de loep nam. Erg aardig was dat niet voor haar oud-collega’s van het UvA-HvA-bestuur, die zij niet lang daarvoor nog zoveel hulde toezwaaide. Zij zei nu in de Tweede Kamer:
“De heren Mohandis en Van Meenen vroegen naar de bestuurders in colleges van bestuur. Ook die moeten verstand van onderwijs hebben, maar het is niet gezegd dat het dan altijd goed gaat. Kijk eens naar de Universiteit van Amsterdam. Daar zaten maar liefst vier hoogleraren met een academische achtergrond, en toch is het daar bij uitstek niet goed gegaan. Dat geeft maar weer aan dat het niet allemaal zo simpel is. Het is niet van: als je dit of dat hebt, gaat het goed en als je zus en zo hebt, gaat het niet goed.”
De Krijtstof-motie van D66 en de PvdA kreeg gisteren van twee facties steun, alleen van hun eigen clubs namelijk. Minister Bussemaker had blijkbaar alle andere groeperingen in de Kamer weten te overtuigen.
