Geen sjabloon voor een eeuw

Niet iedere docent is ook onderzoeker op een hogeschool, toch is men wel degelijk doordrongen van het feit dat een onderzoekende houding van groot belang is voor de huidige generatie professionals. Maar hoe je dat organiseert, dat is dan wel weer een tweede. Bij Saxion – dat zich nadrukkelijk wil profileren als University of Applied Sciences (UAS) – zijn ze daarom actief bezig om het belang hiervan te introduceren en onderkennen.

Geen vreemde eend

“Het is belangrijk dat je het niet als vreemde eend in de organisatie neerzet,” vertelt Rients Jorna, directeur van de Academie Gezondheidszorg. “Ik merk dat als je dat voorkomt je weinig weerstand van docenten ondervindt. Het is geen tweede taak, maar een conditie van het opleiden. Dat stellen docenten dan ook niet ter discussie.”

Belangrijk is dan wel wat precies bedoeld wordt met die set aan vaardigheden die studenten moeten opdoen. Miriam Losse en Rients Jorna zien nadrukkelijk dat dit in de verschillende disciplines andere vragen oproept en juist daarom is op Saxion gekozen om ook multidisciplinair, specifiek vanuit de beroepscontexten van de opleidingen het gesprek aan te gaan.

Miriam Losse: “Je ziet dat ze bij het domein techniek al beter zijn in het herkennen van het proces naar een beroepsproduct, zodat duidelijk is waar onderzoekend vermogen een rol speelt. Het domein economie ontdekt op dit moment wat hun beroepsprocessen zijn in relatie tot onderzoek, terwijl onderzoek daar tot nu toe vanuit een academisch perspectief werd benaderd. Het is dus heel goed als men bij elkaar spiekt en zo leert zien wat de verschillende stappen naar een dienst of product kunnen zijn. Dit verschilt per domein, maar kan ook per opleiding verschillen.”

Bijblijven in veranderingen

In het project Onderzoek in Onderwijs wordt een driedeling gehanteerd in de definitie van wat onderzoek in het HBO betekent. “Het gaat om het hebben van enerzijds een onderzoekende houding, daarnaast om het toepassen van kennis en  ten slotte om het daadwerkelijk doen van onderzoek,” vertelt Losse. Allen vergen zij een vorm van nieuwsgierigheid en de wil om bij te blijven in de ontwikkelingen in het betreffende vakgebied, zowel van student als van docent.

Dat bijblijven is niet altijd makkelijk in een wereld die zo razendsnel verandert, erkent ook Rients Jorna. “Als je dat echt wilt en echt een bijdrage wilt leveren aan innovatie, komt er een lawine aan vraagstukken over je heen. Als onderwijsinstelling zal je dus moeten prioriteren. Je kunt niet achter de waan van de dag blijven aanlopen.”

Saxion probeert vanuit deze gedachte prioriteiten te leggen en te investeren in een aantal vraagstukken en zo focus en massa aan te brengen in de onderzoekagenda van de hogeschool. Bij de verschillende domeinen wordt daarom gesproken hoe het curriculum zo kan worden ingevuld dat studenten al vroeg in de bachelor aanhaken.

Losse: “We verwachten van een student tenminste dat deze het onderzoekend vermogen ontwikkelt om op een goede manier een professie uit te voeren en streven er tegelijkertijd naar dat hij of zij ook een bijdrage kan leveren aan de innovatie van het beroep.”

Niet één standaard

Bij de aanpassingen in het curriculum waken Jorna en Losse ervoor dat niet alles aangepast wordt ten behoeve van deze agenda. “Je moet niet zomaar het kind met het badwater weggooien. Juist door het gesprek aan te gaat met docenten leren ze soms hele mooie dingen die er al zijn waar te nemen en ontwikkelen ze tegelijkertijd ideeën over hoe ze het waar nodig anders kunnen doen.”

Rients Jorna benadrukt dat er daarbij niet één standaard gehanteerd wordt. “Het gaat er om dat we samen een proces doorlopen waaraan iedereen in de hogeschool meedoet. Saxion benadrukt dat het project Onderzoek in Onderwijs bedoeld is om het huidige onderwijs te versterken.” Daarin speelt ook de lector als onderzoeker een belangrijke rol.

“We willen dat lectoren ook aanschuiven in projectgroepen en curriculacommissies, zodat zij de kennis die zij opdoen ook echt in het onderwijs laten vloeien,” vertelt Jorna. “Die status aparte van de lector laten we achter ons.”

Volgens Miriam Losse worden aan lectoren dezelfde vragen gesteld als aan docenten en studenten. “Het gaat om de bewustwording dat het in het HBO om beroepsproducten gaat die we ontwikkelen. Dan moet een lector wel weten waar de opleiding toe opleidt, zodat ze de grenzen kennen waarbinnen ze aan de slag kunnen.”

De tegenstelling van 21th century skills

Die grenzen zijn er, al worden ze tussen verschillende disciplines steeds vager. Rients Jorna geeft als voorbeeld het Huis van de Toekomst dat in het Carint Reggeland in Hengelo staat. “Daar is een ruimte voor ons gereserveerd waar studenten van zorg, hospitality, bouw en techniek samen een kamer ontwikkelen om mensen gezond in oud te laten worden.”

Saxion wil in dit opzicht niet op zoek naar een standaard voor hoe studenten opgeleid dienen te worden, maar wil studenten leren omgaan met wat er komt kijken bij het zijn van professional in de 21^e eeuw. “Eigenlijk is ‘21th century skills’ een tegenstelling.  We moeten niet de pretentie hebben om een sjabloon voor een eeuw te ontwikkelen. We moeten ons niet instellen op zogenaamde duurzame zekerheid, maar juist op wendbaarheid.  Studenten moeten multidisciplinair en flexibel zijn en we moeten sterk benadrukken, relativeren haast, dat in de vierenhalf jaar dat je studeert het beroep al weer ontzettend is veranderd,” zegt Jorna.

Je hebt een basis nodig

Studenten moeten leren leren wordt er dan weleens gezegd, maar Jorna stelt dat het niet alleen maar kan gaan om een houding. “Je kunt pas leren als je iets hebt om mee te verbinden. Je hebt een basis nodig, anders is het luchtfietserij.”

Miriam Losse beaamt dat. “Je kunt wel projecten willen leiden, bijvoorbeeld vanuit het principe van system engineering, maar als je geen vakinhoudelijke ankers hebt om aan te relateren ben je nergens.” Die ankers bouw je op gedurende de studie, terwijl je in de eindfase leert de verbindingen op dat metaniveau te zoeken. Docenten zullen daarom allereerst hun vakkennis op orde moeten hebben. “Anders wordt het coachen om het coachen.”

Een reflectieve student, reflectieve docenten, maar duidelijk ook reflectieve onderwijsvormen, dat is waar Miriam Losse en Rients Jorna naar streven op Saxion. “We willen een kennisbasis opbouwen van waaruit nieuwe vragen ontstaan. Het gaat er om dat een docent niet denkt de wereld te kunnen kennen, maar juist op zoek gaat naar het bouwen van nieuwe kennis.”