Gezond en eerlijk eten

In de aanloop naar de 3TU. Innovation & Technology Conference op 18 mei kijken de technische universiteiten in tien verschillende position papers vooruit op de uitdagingen waar kennis en maatschappij zich voor zien en die derhalve een centrale plek in de Wetenschapsagenda verdienen. Drie van deze position papers inzake voedselproductie en gezond leven leest u hieronder.

Personalized Health 

Het denken over ziekte, gezondheid en zorg in Nederland en in Europa is drastisch aan het veranderen. Dat heeft enerzijds te maken met de houdbaarheid van het zorgstelsel als gevolg van de stijgende zorgkosten, maar anderzijds met het feit dat we steeds meer te maken krijgen met chronische ziekten. Desondanks willen we in Nederland het aantal gezonde levensjaren blijven verlengen en de gezondheidskloof tussen laag- en hoogopgeleiden dichten. 

Nieuwe technologie speelt in die verandering een belangrijke rol. Met de vergijzing neemt de zorgvraag toe, terwijl er tegelijkertijd minder mensen zijn om die zorg te leveren. Technologische vernieuwing helpt om met minder mensen betere zorg te leveren. 

Belangrijke uitdagingen liggen in het realiseren van een aantal fundamentele veranderingen. De belangrijkste verandering is een verschuiving van behandeling en management van ziekten naar het bevorderen van gezondheid. Dit vraagt om een persoonlijke aanpak en vereist het ontwikkelen van innovatieve benaderingen die chronisch zieken en ouderen helpen langer zelfstandig te functioneren. Personalized health is de centrale visie en daarbij moeten we inzetten op preventie en lifestyle, op cure én care. 

Innoveren voor gezondheid

Innovatie en technologie en zijn onmisbaar om deze visie te realiseren: de integratie van onder meer mobiel internet, sensoren, sociale media, biotechnologie en informatica gaat de geneeskunde (en de hele sector Life Sciences & Health) op z’n kop zetten. Personalised health genereert daarbij veel data. Gegevensbeheer en analyse (big data) alsmede gereedschappen om beslissingen en interventies te kunnen evalueren in complexe omgevingen zijn daarbij van groot belang. Bedrijven als Philips gaan zich volledig richten op zorgtechnologie en datareuzen als Google zijn daar de nieuwe concurrenten. 

Ondersteunen van gezond gedrag 

Personalized health is kan niet zo maar in het bestaande systeem worden geïmplementeerd. Om stappen te maken is veel beter inzicht nodig in de fundamentele determinanten van menselijk gedrag en in de mogelijkheden om gezond gedrag te bevorderen. De integrale aanpak die personalised health vraagt, vereist ook een betere kennis van de integratie van en interactie tussen technologische, biologische en psychosociale aspecten van gezondheid en gedrag. Bevordering van kennis over gezondheid (‘health literacy’), met name bij lager opgeleiden, is belangrijk om gezondheidswinst door preventie ook in de praktijk te realiseren. 

Persoonlijke coachingssystemen, op basis van relevante variabelen (biomedisch, sensoren, datamining, gedragswetenschappen) en feedback, zullen een belangrijke kern gaan vormen om deze gedragsverandering en het bijbehorend zelfmanagement duurzaam te realiseren. Deze coachingssystemen zijn gebaseerd ‘gezondheids-informatie’ waarvan de omvang en complexiteit door ontwikkelingen in genomics, sensortoepassingen en in big data exponentieel zal toenemen. Personalized health levert dus tegelijkertijd ook een schat aan nieuwe data – die vormen nieuwe evidence voor bekende issues en deze zullen de basis vormen voor nieuwe en betere klinische richtlijnen. 

Duurzame en productieve landbouw voor voedsel en grondstoffen 

De FAO schat dat er in 2050 ca. 60% meer voedsel nodig zal zijn dan in 2010, terwijl er op dit moment wereldwijd ruim 800 miljoen mensen ondervoed zijn. Tegelijkertijd hebben wereldwijd meer dan 1 miljard mensen te maken met overgewicht. Voedselzekerheid is een omvattend en complex probleem met vier dimensies die zowel op lokale als mondiale schaal spelen: beschikbaarheid, toegang, benutting en stabiliteit. 

Gezond voedsel en groene grondstoffen van een aantrekkelijke primaire sector

Om op een duurzame wijze aan de extra vraag naar voedsel en groene grondstoffen te kunnen voldoen is toename van de productie op het huidige areaal, maar ook het zuiniger omgaan met grondstoffen en beter sluiten van kringlopen, essentieel. Dreigende tekorten aan goede landbouwgronden, fosfaat, water en andere hulpbronnen en hoge CO₂-emissies dwingen tot een andere inrichting van ons voedselsysteem. 

Het is daarbij zoeken naar een kansrijke co-existentie van een hoogwaardige voedselproductie en een bio-based economy. Voedsel dient veel meer dan voorheen te draaien om gezondheid in plaats van om bulkproductie. En de maatschappelijke inbedding en acceptatie van voedsel- en grondstofproductie is essentieel om spanningsvelden rondom de schaal van productie (niet te groot en niet te klein), ethiek (dierenwelzijn), landschap (grazen in de wei) en risico’s (bijv. dierziekten) het hoofd te kunnen bieden.

Hoe kan in het licht van bovenstaande uitdagingen agrarische productie een economisch aantrekkelijke activiteit op het platteland blijven (of worden) met voldoende boeren die de groeiende steden voeden? Immers, in het Westen is toenemende kapitaalintensiteit en vergrijzing van de boerenstand een probleem, terwijl in bijv. Afrika boerenbedrijfjes veel te klein zijn door gebrek aan alternatieven. 

Efficiënter omgaan met hulpbronnen voor een eerlijke prijs 

De productieketens van voedsel (incl. eiwitten) en groene grondstoffen moeten efficiënter omgaan met hulpbronnen en minder milieuvervuilend worden, met behoud van bodemkwaliteit. Indien we dit kunnen combineren met de hoge productieniveaus die in Nederland gehaald worden en prijzen die milieubelasting, (on)gezondheid en een goede beloning voor agrariërs verdisconteren, hebben we een model voor duurzame intensivering wat echt aantrekkelijk is voor de wereld. 

Koppeling productie van voedsel en groene grondstoffen 

Nederland heeft een hoge urbanisatiegraad en koopkrachtige vraag, goede logistiek, kennis en technologie en een krachtige chemische sector. Daarmee hebben we de unieke mogelijkheid om uit geïmporteerde en/of lokaal geproduceerde gewassen via bio-raffinage op economische wijze vele producten te maken, die zowel in onze voedselindustrie als in de materialen en chemie sector verwerkt kunnen worden tot producten met hoge toegevoegde waarde. Daarbij zijn er ook kansen voor geïntegreerde systemen zoals agro-productieparken nabij de stad om kringlopen te sluiten. 

Integrale aanpak verbetering voedselproductie

Verbetering van de primaire productie kan worden gerealiseerd via veredeling (langs klassieke weg en met gentechnologie) en aanpassing van het management (technisch, humaan en economisch). Te vaak zijn dit gescheiden wegen in onderzoek en praktijk, terwijl aantoonbaar is dat langs beide wegen (samen) grote winst is te behalen. Daarbij moeten we de aandacht naast opbrengend vermogen richten op inhoudsstoffen, kwaliteit en gezondheid, productie op marginale gronden (zilte teelt), en andere dan de grote gewassen (incl. groenten en algen). 

Voeding en Gezondheid 

Bij gezonde voeding gaat het om het bevorderen van een gezonde voedselkeuze en het voorkomen en terugdringen van ziekten die te maken hebben met voeding en leefwijze: Obesitas, diabetes, en hart- en vaatziekten zijn in belangrijke mate te voorkomen en beheersen door gezondere voeding. Voeding speelt eveneens een rol bij het functioneren op hogere leeftijd, het lichamelijk welbevinden, maar ook bij de geestelijke gezondheid, bijvoorbeeld op het gebied van denkvermogen en stemming. 

Voedingsgedrag wordt jong aangeleerd, is biologisch gedreven en later in (on)bewuste maar niet onveranderbare gedragspatronen vastgelegd. Hoe we de kennis over gezonde voeding effectief kunnen omzetten in strategieën voor volksgezondheid is een complexe uitdaging die de biologische en sociale aspecten van de hele levenscyclus bestrijkt. 

Een sterke agrofood sector

Nederland heeft een sterke agrofood sector van wereldklasse. De ambitie van de agrofood sector is om gezonde, veilige en lekkere voedingsproducten op de markt te brengen. Daarbij hoort samenwerking tussen alle ketenpartijen om de consument inzicht te geven in zijn dagelijkse voedselkeuzes en het effect ervan op zijn of haar gezondheid. Dit past in het concept “make the healthy choice the easy choice” en geeft toegevoegde waarde aan de Nederlandse economie en volksgezondheid, ook internationaal door export. 

Nederland heeft belangrijke kennissterktes op het gebied van voeding, voedsel en gezondheid. Dit betreft onder andere onze kennis over beschikbaarheid van gezond, veilig en duurzaam voedsel, de vraag hoe mensen tot besluiten komen over wat en hoe ze wanneer eten, de gezondheidseffecten van voedselkeuzes die mensen maken en nieuwe bronnen van voeding en van nieuwe gezonde ingrediënten bijvoorbeeld op basis van algen, insecten, wieren en reststromen. 

Met een ander voedingsgedrag naar een betere gezondheid 

Het is nodig het biomedisch denken over voeding en gezondheid te verbinden met het sociaalwetenschappelijk denken over voedingsgedrag. Voedselkeuze is zowel sociologisch, psychologisch en fysiologisch gestuurd, in interactie met de sociale en fysieke omgeving. Uitdaging is het ontwikkelen van oplossingen op individueel/persoonlijk niveau. 

Zo zullen nieuwe genomics technieken steeds meer en fundamenteel inzicht geven in de werkingsmechanismen van gezonde voeding op het lichaam, waardoor volledig gepersonaliseerde advisering van mensen over dieet en voeding mogelijk wordt; een DNA scan voor optimaal dieetadvies. 

Voor voedingsgedrag zijn er belangrijke vragen: hoe kunnen nieuwe producten worden geprofileerd die passen bij wensen en behoeften van de consument, en welke neveneffecten hebben deze producten op het voedingspatroon, gezondheid en duurzaamheid als geheel? Daarbij kunnen, social media, apps, sensoren en big data, de voedingsbedrijven en gezondheidsorganisaties helpen om direct te communiceren met eindgebruikers. 

We moeten ook beter inzicht krijgen in de relaties tussen gedrag, voeding en gezondheid. Zo kan veel beter inzicht ontstaan in de biologische en sociale-psychologische determinanten van voedingsgedrag, alsook in de gevolgen voor gezondheid, op individueel, community en volksgezondheidsniveau. En ook dat draagt bij aan een optimaal voedings- en gezondheidsaanbod op maat!