Bussemaker berg je rekenmachine op

“Het Kamerdebat over rendementsdenken en versterking medezeggenschap ging het helaas niet over rendementsdenken en versterking medezeggenschap. Rendementsdenken moet je volgens de minister en VVD vooral niet zien als “een vies woord”, prestatieafspraken zijn een “experiment”, en debat over versterking van medezeggenschap wordt aangehouden omdat de minister later nog komt met een wetsvoorstel “versterking bestuurskracht”.

Perverse prikkels

 Ondertussen werd dus niet gedebatteerd over het Haagse beleid van prestatieafspraken. En dat is jammer, aangezien het Den Haag zelf is dat via haar huidige beleidsopzet van prestatieafspraken en doorgeslagen rendementsdenken juist die perverse prikkels beloont. Prikkels die onoverkomelijk leiden tot korte-termijn denken: steeds weer tijdelijk geld zorgt voor steeds weer tijdelijke projectjes met bijbehorend ad-hoc personeelsbeleid.

Ondertussen helpt het allerminst dat de prestatieafspraken vanuit Den Haag van de instellingen eisen dat men de overhead gelijk houdt of vermindert ten opzichte van het niveau van 2011, maar vervolgens via financiële prikkels stimuleert om meer en meer studenten naar een diploma te loodsen. Om tenslotte te eisen de onderwijskwaliteit en studiesucces te verbeteren. Dat is gewoonweg absurd.

Met de rug tegen de muur

Ondertussen geldt dat hoe sterker de minister via prestatieafspraken en perverse prikkels stuurt, hoe minder ruimte ze overlaat voor de medezeggenschap. Telkens vindt ze het “wel heel belangrijk”, maar vervolgens ondermijnt en ontmoedigt ze vanuit Den Haag juist de effectieve deelname voor studenten aan die medezeggenschap: immers, elke studievertraging wordt vanuit Den Haag vertaald als negatieve prikkel: een lager rendement voor de opleiding en meer studieschuld via het leenstelsel voor de student. 

Voorts reduceert ze hun rol tot een “wapen tegen slecht toezicht”. Dus als instrument om bestuurders te controleren of ze haar eigen Haagse beleid van rendementsdenken en prestatieafspraken wel goed genoeg nakomen. Immers, de minister duikt aan het eind van de rit met haar rekenmachientje doodleuk weer op, om uit te rekenen of de instelling voldoende prestatie-hokjes kan afvinken en dus wel of niet de begeerde miljoenen zal krijgen. Zo wordt de medezeggenschap tegen de muur gedwongen: ofwel tekenen bij het kruisje, ofwel het conflict op te zoeken. 

Niet zo vreemd dat het fout ging

Terugkijkend, is het in dat licht dus ook helemaal niet zo vreemd dat het fout ging op de UvA. Onder hoge druk vanuit de Review Commissie om vooral aan te sturen op een fusie, kwam UvA voorzitter Karel van der Toorn al in 2011 met een controversieel en gedurfd fusieplan tussen UvA en VU. De medezeggenschapsraden stapten op de rem, en de CvB-voorzitter moest opstappen.

 Opvolger, Louise Gunning, verzandde vervolgens in fusieplannen voor de bètafaculteiten, en bleef zitten met een decaan zonder faculteit nu deze er niet doorheen kwam. Intern woekerde onverstoord het wantrouwen, en was de basis voor de Maagdenhuisbezetting al gelegd. De medezeggenschap deed haar werk, vanuit Den Haag bleef het stil.

De bal ligt in Den Haag

Daarom ligt de kern in de fase daarvoor: hoe heeft het zover kunnen komen? En dan ligt de bal gewoonweg bij de minister en de reviewcommissie in Den haag. De minister slaat de plank dan ook volledig mis wanneer ze stelt dat: “het vooral moet gaan om hoe instellingen omgaan met het systeem, de middelen die ze hebben, en hoe ze de medezeggenschap daarbij betrekken”.

Nee! Daar moet het helemaal niet over gaan! Het moet gaan over hoe je vanuit Den Haag bestuurders niet of nauwelijks aanspreekt op zonnekoning-gedrag, ze vervolgens wèl op pad stuurt met schier onmogelijke opdrachten waar je ze op afrekent, en werkt met een systeem van prestatieafspraken die aansturen op verkeerde beleidsdoelen om vervolgens deelname aan medezeggenschap te ontmoedigen! Daar moet het over gaan!

Leg niet steeds vanuit Den Haag de bal bij de academische gemeenschap en medezeggenschap. Wees bereid om het eigen Haagse beleid tegen het licht te houden en de Haagse kraan van negatieve beperkingen, perverse prikkels en Haagse ontmoedigingen dicht te draaien! Pak zonnekoning-gedrag snoeihard aan. Want dan geef je de medezeggenschap pas echt ruimte en heeft het zin om effectief te gaan dweilen en te bouwen aan beter personeelsbeleid en onderwijskwaliteit voor langere termijn. Pas dan neem je de rol van medezeggenschap echt serieus en kun je de Haagse rekenmachine opbergen.”

Ernstjan van Doorn

Kritisch PvdA-lid met een links hart voor het hoger onderwijs waarin hij zelf ook werkzaam is.