De Turkse kiesdrempel in Nederland

Nieuws | de redactie
8 juni 2015 | Gisteren haalde de Koerdische HDP in Turkije de torenhoge kiesdrempel, waarmee de absolute meerderheid van Erdogan werd voorkomen. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt laat zien wat een kiesdrempel van tien procent in Nederland zou hebben betekend.

“Turkije heeft een bijzonder kiesstelsel: het land heeft kiesdistricten met meer gekozenen (soms 2, soms 20) en een kiesdrempel van maar liefst 10%, de hoogste die ik ken. De uitslag gisteren hing dan ook op het feit of de DHP, de van oorsprong Koerdische partij, die ook probeert andere minderheden te verenigen, de kiesdrempel zou halen. Dat gebeurde en daardoor haalde de AKP niet de absolute meerderheid. De partij van Erdogan verloor maar was met 41% van de stemmen nog wel veruit de grootste partij van Turkije. 

Niet alleen lintenknipper 

Dit gaat interessante onderhandelingen opleveren: Erdogan, die formeel geen AKP-man meer is, sinds hij tot president gekozen is, wil graag Turkije omvormen van een parlementaire democratie naar een presidentiële democratie. Daarvoor moet je de grondwet wijzigen en dat vereist een tweederde meerderheid in het parlement. En zelfs met nationalisten van de MHP komt Erdogan daar niet aan.  

Niet dat Erdogan alleen lintenknipper is maar hij wil graag heel veel meer macht in zijn grote paleis hebben. Het is ook wat raar dat hij wel direct gekozen is en dus veel meer democratische legitimatie heeft dat zijn voorgangers, maar nog steeds relatief weinig macht.  

Gaat een van de drie andere partijen in het parlement hem helpen? In de meeste landen loopt het niet goed af met de kleinere coalitiepartij. Kijk naar de liberalen in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk die helemaal en bijna helemaal verdwenen. En ook in Nederland gaat de premiersbonus bijna altijd naar de grootste partij. 

Dromen van 2002

Afgezien van grote verschillen, is samenwerking dus niet aantrekkelijk. Vooral omdat de eis van Erdogan zal zijn, dat er een nieuwe grondwet komt. Als die er is, heeft hij zoveel macht, dat zijn kleinere coalitiepartij dan niets meer te zeggen zou hebben. Dat is voor een kleinere partij een zeer onaantrekkelijk vooruitzicht.  

Maar de Turkse grondwet sluit Nederlandse en Belgische toestanden wel uit: als er na 45 dagen geen regering is, volgen nieuwe verkiezingen. Het kan dus interessant zijn om politieke verlamming op je tegenstander af te schuiven en claimen dat het land onbestuurbaar is als je zelf geen meerderheid haalt.  

Intussen droomt Erdogan nog dat het 2002 is. Na een diepe economische crisis, verdwenen alle 5 zittende partijen uit het parlement: ze haalden net de kiesdrempel niet. Twee partijen, die de verkiezingen ervoor samen 0 zetels haalden, kregen alle zetels, en met 34% van de stemmen haalde de nieuwe AKP 2/3 van de zetels.

Kiesdrempel voor Nederland 

Want die vijf partijen haalden wel bijna 40% van de stemmen, maar geen zetels. Hij mocht toen niet meedoen vanwege een veroordeling, maar daarvoor kon de wet worden aangepast, zodat hij even later toch een tussentijdse verkiezingen won en premier werd.  

Oh en als u droomt van zo’n 10% kiesdrempel om Nederland minder versplinterd te maken, geef ik u even de uitslag van de Nederlandse verkiezingen in 2012: 

VVD: 65, PvdA: 60, PVV: 24. Inderdaad de SP haalde de 10% net niet, en CDA en D66 ook niet. We zouden inderdaad waarschijnlijk dezelfde regering hebben, maar of dit een oplossing was voor bestaande problemen, laat ik aan u over, want ja, ik ben natuurlijk ook direct belanghebbende.”  

Pieter Omtzigt is Kamerlid voor het CDA en columnist voor ScienceGuide


«
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
ScienceGuide is bij wet verplicht je toestemming te vragen voor het gebruik van cookies.
Lees hier over ons cookiebeleid en klik op OK om akkoord te gaan
OK