Schande, die Wiebes. Schande!

“De overheid wil helpen, poogt het goed te doen. Maar zij struikelt met steeds weer nieuwe regels  over zichzelf. Waarom steeds opnieuw? Omdat men gericht is op ‘beleid’ en op het steeds weer afdekken van risico’s met nieuwe regels en niet op mensen. Het zijn de eigen axioma’s van de organisatie die dat beleid sturen en dat leidt tot collectief sturen.”

De particuliere HO-instellingen hebben zich onder Hillen verenigd in de NRTO en doen heel Hollands mee in het polderen en samen afwegen. Maar het knelt toch wel soms, want “verkrampte instituties stellen dan vooral hun belangen veilig. Daar is het onderwijs niet anders in dan andere sectoren. Tegelijk is er sprake van een grote dynamiek in de sector. Kansen, uitdagingen die we ‘niet zien’, lijkt het wel.”

Logge lichamen

Ook ‘Den Haag’ is daar niet vrij van, zegt Hillen. “Logge lichamen en oude conventies domineren. Er is onvoldoende oog voor de dynamiek van de samenleving, voor de dramatische veranderingen waarin wij leven. Mensen anticiperen daarop, beleid niet.” De manier waarop vanuit ministeries de inzet van praktijkmensen en experts van buiten in het HO wordt ‘bestreden’, is daar een fraai voorbeeld van, beaamt Hillen. “ZZP’ers zijn hét symbool. Ze moeten terug gepropt worden in het oude model.”

“Vind je het gek dat burgers dan maar liever ‘zelfredzamer’ worden? In brede kringen en maatschappelijke sectoren zijn minder regelomgevingen gewenst. Flexibeler leren en flexibeler loopbanen zijn  wenselijk. We moeten Leven Lang Leren flexibel inrichten en als een vanzelfsprekend verschijnsel bij flexibele loopbanen zien.”

Alleen lukt dat maar steeds niet. Hillen vermoedt dat hij weet waarom. “Den Haag moet nauwkeuriger kijken en inspiratie opdoen uit de dynamiek in de samenleving en bij burgers. Beleidsmakers zouden mensen kunnen stimuleren in hun keuzes en hun zoektochten naar vrijheid. Als je mensen daarentegen niet betrekt bij hun lot, is het eigenbelang de enige norm die men nog ziet.”

Leerplicht en sturing

Een voorbeeld hiervan ziet de NRTO-voorzitter in het onderwijsbeleid aan de basis van het bestel: de leerplicht. “Nu moeten we ineens gaan discussiëren over een verlaging van vier jaar naar twee jaar van die verplichting. Dat is gewoon meer van hetzelfde. Dus in plaats van manieren om met elkaar de wegen te zoeken die jonge mensen stimuleren in de dingen die ze echt kunnen, die hen motiveren en uitdagen. Het blijft aanbod gestuurd denken.”

Waar dat steeds minder wil ‘lukken’ slaat onzekerheid toe, is er vrees voor mislukkingen. “Bij vrijheid horen ze alleen wel , die mislukkingen. Vooruitgang struikelt en dat zouden we moeten koesteren. In plaats daarvan gaan we toezicht optuigen en de protocollering versterken. Angst dus die leidt tot het afdekken van risico met regels.”

De oud-CDA-bewindsman ziet heel wel waar dit vandaan komt. “We zijn de bekostiging als middel gaan zien en als aanhangsel bij ‘de Pacificatie van het Onderwijs’ uit de vorige eeuw. Dat heeft ertoe geleid dat die twee teveel aan elkaar zijn gaan hangen. Dat is het maken van keuzes en vrijheid daarbij gaan belemmeren en dat was toch niet de bedoeling, lijkt mij.”

Creatieve vrijheid voor Bussemaker

“De keuze voor  aanbodbekostiging is onvoorstelbaar ouderwets.” Een 21^e eeuwse pacificatie ziet Hillen dan ook veel meer verbonden aan vraagsturing om keuzes aan te moedigen. “Het geld voor kennis via de student te laten lopen zou daar veel beter bij passen.” De HO-strategie van minister Bussemaker wenst Hillen daarom allereerst “een maximale creatieve vrijheid toe.” Dat betekent dat het HO een veel grotere verantwoordelijkheid moet krijgen én nemen voor lot en loopbaan van de deelnemer en de student en de eindtermen die hij moet behalen  in plaats van het stelsel als uitgangspunt moet nemen. “Je klant, je student”.

“Dus dan ook echt borging van het eindniveau van de opleidingen regelen. Dat eindniveau moet in  de accreditatie  de basis zijn van heel heldere afspraken. Heb je die, dan kun je die eisen veel meer tailormade, toegesneden durven stellen.”

“Heldere eindtermen met heldere eisen en toezicht daarop kunnen de regelgeving daarover meteen een stuk ontspannener maken. Je kunt de docent en student meer ruimte geven om de studie optimaal toegesneden in te vullen. Daarbij zou je ook het ‘level playing field’ veel helderder  moeten formuleren en voor LLL-aanbod de ‘echte prijs’ voor bedrijven calculeren.”

Combi van LSVb en ISO idealen

De NRTO-voorman heeft hierbij een verrassend eindbeeld voor het HO-bestel voor ogen, dat hij Bussemaker graag meegeeft. “Ik ben voor een heel heldere opzet. Allereerst: OCW bekostigt de leerplicht. Dat is de echte basisvorming voor ieder kind van vier tot zestien en die betalen we als gemeenschap natuurlijk met zijn allen en goed alsjeblieft!”

“Daarna zou ik ‘de flexstudent’ van de LSVb met die ene ‘HO-autoriteit’ van het ISO combineren. En uiteraard dan de vrager in plaats van de aanbieder bekostigen. In principe ben je er dan. Iedereen weet waar hij aan toe is en talent krijgt maximale ruimte zich te ontplooien.”

Regelrechte discriminatie

De invoering van het studievoorschot is voor de NRTO en zijn leden in de markt een haar in de soep. Niet om wat OCW deed, maar om het zijdelings ‘detail’ dat Financiën even meepikte. Hillen was zelf jarenlang topambtenaar op dat ministerie en de emotie komt daarom los.

“Schande! Je ziet in onze opleidingen dat studenten bereid zijn fors in zichzelf te investeren, precies wat het kabinet zei dat het wilde bevorderen. Vervolgens schaft dit kabinet bij het studievoorschot meteen de fiscale aftrek voor studenten af. Dat valt voor studenten in het privaat onderwijs veel steviger uit omdat ze zelf investeringen doen die ze nu niet meer kunnen aftrekken. Een schande is dit, wat die Wiebes hier doet!”

Hillen gaat er vanuit dat men op Financiën terdege beseft dat men hier fout zit. Het is echter de minister van OCW die als ‘dossiereigenaar’ hier moeilijk komt te zitten, vermoedt hij. Vandaar de stilte hierover waarschijnlijk. “Zulke regelgeving is immers regelrechte discriminatie van studenten!”

Niet lid naar welgevallen

Lastig is ook de kwaliteitsborging, maar daar gaat het nu duidelijk beter volgens de NRTO. Het generieke beeld van de NVAO is dat de particuliere HO-opleidingen kwalitatief minder sterk voor de dag komen. Voor de NRTO kan dat geen fijne boodschap zijn, maar Hillen recht de rug en zegt: “Onze opleiders scoren  vaak heel erg goed . Wij leiden echter grote groepen volwassenen op met behulp van nieuwe, flexibele werkvormen en dat beoordelen is lastiger  dan de traditionele vormen.”

“De NVAO-panels zijn daarop niet altijd ingericht daarom werken wij eraan dat de samenstelling daarvan hier beter op ingesteld wordt. Je wilt toch experts hebben die zoiets wel kennen en zien en die ook verstand hebben van volwassenen onderwijs, de context waarin zij leren en van bijvoorbeeld online  leervormen. Dat zal dus de komende jaren wel beter gaan.”

Instellingen mogen daarom ook niet naar welgevallen lid van de NRTO worden. “We willen onze leden scherp houden, disciplineren in hun kwaliteitsprocessen. Daarom moeten zij voldoen aan standaarden die wij als voorwaarden voor het lidmaatschap hebben afgestemd met de  inspectie. Dan moet je denken aan een gedragscode voor correcte studievoorlichting, een klachtenregeling en dergelijke.”

Daar hoort ook concrete nomenclatuur bij, onderstreept Hillen. “Dat OCW de namen nu gaat beschermen vind ik prima. Dat is zeer wenselijk. De minister zorgt zo voor meer waarborgen opdat wij extra zeker zijn wat en wanneer iets voldragen WO en HBO is.”