Waarom Rutte blijft

Dankzij de jong gestorven, briljante Duitse historicus en politicoloog Eckart Kehr weten we dat binnenlandse omstandigheden essentieel zijn voor het begrijpen van buitenlandse politiek. En dat omstandigheden binnen een partij of machtsgroepering beslissend zijn voor hun externe positionering en beleid. Hij noemde dit in zijn fameuze essaybundel ‘der Primat der Innenpolitik’. Het is dus interessant en van aanzienlijk belang hoe of wat en door wie een partij zijn toekomstige positie voorbereidt, definieert en inhoud geeft.

In stilte

De VVD heeft in relatieve stilte een op het eerste gezicht ‘logistieke’ stap gezet die in dit opzicht van forse betekenis is. Men heeft een hoogleraar uit Leiden benaderd de voorbereiding ter hand te nemen van de opstelling van het verkiezingsprogram voor de Kamerverkiezingen in 2017. Dat houdt in dat hij personen en thema’s gaat bijeenbrengen die ervoor moeten zorgen, dat een pakkend liberaal verhaal en perspectief voor de jaren 2017-2021 tot stand komt.

Nog interessanter: deze professor van het LUMC, Jan Anthonie Bruijn, zou dit dan voor de derde keer op rij gaan doen. Beide keren dat Mark Rutte als lijsttrekker het land en de debatten in trok met een ‘program-Bruijn,’ won hij als grootste partij in het parlement en werd hij premier. Dat nu hij opnieuw aan het werk gezet wordt is dan ook significant. De premier-partijleider wil een program waar hij mee uit de voeten kan van een vertrouweling die hij al als staatssecretaris voor Hoger Onderwijs hoog had zitten. Zou de VVD overwegen over twee jaar met bijvoorbeeld een Halbe Zijlstra naar de kiezers te gaan, dan zou deze ongetwijfeld een eigen factotum voor deze interne post hebben voorgesorteerd.

Bruijn heeft voor deze klus door zijn functies naast die van immunopatholoog bij het LUMC veel mee. Hij is senator en bestuurder van EP/Nuffc en was zowel lid van de Onderwijsraad als voorzitter van de AWT. Daardoor heeft hij gemakkelijk toegang tot mensen met veel kwaliteiten en ideeën om zijn programmatische werk impulsen te geven. Zo zal het niet hoeven te verbazen als in zijn commissie straks de vice-voorzitter van de VO-raad Hein van Asseldonk, lid van het College van Bestuur van Lucas Onderwijs in Den Haag, zal figureren, of ook Agnita Mur van het bestuurscollege van de Hogeschool Leiden.

Slecht nieuws voor eurofoben

Een benoeming van Bruijn zou zeker slecht nieuws zijn voor Joost Taverne en de 12 andere VVD’ers die vorige week overwogen tegen de steun van Rutte voor het ‘Hellas-reddingspakket’ te stemmen. De Leidse hoogleraar staat bekend als een vurig Europeaan en bepleit in zijn verschillende rollen steeds een groter accent op internationalisering, talenkennis, Europese vorming en Bildung binnen het hoger onderwijs.

Een combinatie van euroscepsis met deloyaliteit aan Rutte is bij hem dan ook anathema. Naast een offensief Europees betoog zal in een program van zijn hand ook een nadruk te vinden zijn op meer Sirius-programma’s voor excellentie, selectie aan de poort en andere impulsen voor de lerarenopleidingen en een krachtige kwaliteitsborging in het HO, bijvoorbeeld door omvorming van de NVAO tot een HO-autoriteit.

Rutte zal een verkiezingsprogramma willen krijgen dat hem armslag geeft om in onderhandelingen aller lei partijen ‘comfort te geven’. Zo zou hij met D66, CDA, PvdA en anderen zo nodig soepel verder kunnen. Binnen de VVD staat de succesvolle Brabantse combinatie – door Hans Wiegel gesmeed – van CDA, VVD en SP nadrukkelijk genoteerd, naast die in Amsterdam van D66, VVD en SP. Een kabinet-Rutte III met vice-premier Van Bijsterveldt (CDA) en SP-vice-premier Vliegenthart (wethouder en loco-burgemeester van Amsterdam en neef van die CDA-bewindsvrouwe van OCW)? Het zou zomaar kunnen en kan dan vast rekenen op gedoogsteun van CU en SGP.