Jet kaapt toch geld
De minister van OCW toonde zich aan alle kanten een contente vrouw. Haar oogstjaar was al volop begonnen en 2016 met het EU-voorzitterschap moest nog komen. Ga maar na: het sociaal leenstelsel van VVD en PvdA kwam in de schijngestalte van het studievoorschot door beide Kamers. Ze kon zo’n €600 mln aan HBO (400) en WO (200) toezeggen voor de jaren na 2020, ook al overschreeuwde OCW zich toch wat met de claim liefst €1 miljard te hebben vrijgespeeld voor HO-kwaliteit. Tenzij natuurlijk het vullen van gaten bij Wilma Mansvelt ook bijdraagt aan kwaliteit van HBO en WO.
De Wetenschapsvisie, Wetenschapsagenda en HO-strategie had Bussemaker op de rails gezet. Ontsporing daarvan meteen bij het verlaten van het station – als een soort Mansveltiaanse HO-Fyra – via het Spui en ‘haar’ UvA/HvA-perikelen wist zij te voorkomen. Andere bewinsdlieden moesten zo’n conduitestaat maar eerst eens vertonen. Collega Hennis moest bijvoorbeeld via de refo’s en het CDA om meer geld smeken voor het ‘pangpang’ roepen van haar troepen. Collega Schultz is financieel uitgekleed. Jet scoort.
Echt gaan leveren
En zelfs in stilte. De minister zette naar buiten haar strategie opvallend openhartig uiteen. Zij wilde helemaal niet extra geld. Tegen ScienceGuide zei zij bij haar ontbijt met internationale studenten op Schiphol: “Ik stel vast dat de onderwijssector de voorbije jaren in een serie stappen extra geld heeft kunnen krijgen voor investeringen. Het Nationaal Onderwijs Akkoord deed dat en nu de opbrengst van het studievoorschot. Het gaat er dan niet primair nu om, dat er meer geld gereserveerd wordt, maar dat die extra investeringen nu echt gaan ‘leveren’.”
“Die discussie leeft al een tijdje. Ook de Kamer vraagt erom dat zoiets beter te volgen zou zijn. Men hoort dan dat er duizenden docenten bij gaan komen en vraagt zich vervolgens af ‘waar zijn die dan?’ Daarom heb ik sectorafspraken gemaakt over de hele linie, zodat we daar aan werken met elkaar en we weten waar we aan toe zijn. Dat is gebeurd met het PO en VO. Met het MBO zijn nu voor het eerst kwaliteitsafspraken gemaakt.”
“Met het hoger onderwijs komen we tot een nieuwe ronde van zulke kwaliteitsafspraken. Het gaat erom dat de extra middelen worden geïnvesteerd in de inhoud. Het geld moet niet tussen de plinten verdwijnen, zal ik maar zeggen. De ruimte die er is willen benutten voor kwaliteit van de inhoud van onderwijs en onderzoek.”
Lichte argwaan
Zoveel Zen bij een ambitieuze politica mag enige argwaan wekken. Helemaal als haar eigen partijvoorzitter haar beschimpt als neoliberaal en doof voor geprangde studenten. De Troonrede en Miljoenennota maken duidelijk, dat die lichte argwaan terecht is.
Ondanks de ruime mate van nieuwe middelen dankzij de C3 gulheid in eerdere jaren van Rutte-II en ondanks de vervanging van de basisbeurs voor allen door de schuld voor allen komt er nog eens €100 mln voor investeringen in kennis door de inzet daarop vanuit bedrijven extra fiscaal te premiëren. Daarmee ontsnapt het kabinet aan een reprimande van EU-begrotingstsaar Katainen, vlak voor het eigen, Nederlandse voorzitterschap van de Unie. Net als zijn voorganger en landgenoot Olli Rehn eist de Fin dat ons land in het kader van het aanjagen van herstel in de kenniseconomie van Europa meer investeert in kennisinfrastructuur, zeker bij de forse meevallers van nu.
Bussemaker zal Brussel dan wijzen op de reallocatie op lange termijn van inkomenssubsidie (de basisbeurs) naar structurele en publieke investeringen (opbrengst studievoorschot). De €100 mln extra van deze Prinsjesdag moet de strenge Fin definitief overtuigen, dat een aanwijzing niet (meer) nodig zou zijn. Eurozone-chef Jeroen Dijsselbloem wil zo’n afgang in Brussel ook niet meemaken, op de valreep van zijn eigen, additionele voorzitterschap van de EcoFin, het machtige comité van de ministers van Financiën van de 28 lidstaten van de EU.
De cijfers van de Miljoenennota hebben nog een financiële verassing in petto voor HBO en MBO die hangt samen met het werk van Doekle Terpstra als aanjager van het Zorgpact. Omdat de zorginstellingen veel meer zwaar dementerenden moeten opvangen en minder andere ouderen, verandert de kwaliteit van het werk binnen die organisaties zeer. Het her- en bijscholen van de personeelsleden en het opleiden van voldoende nieuwe mensen vormt een grote uitdaging. Die binnen het zorgpact nu wordt opgepakt de begrotingscijfers laten zien dat hiervoor tenminste €100 miljoen extra wordt ingezet.
Eekhoorn in helikopter
De Prinsjesdagcijfers laten echter nog iets zien. De adviseurs van de regering zijn licht verbijsterd over de verdeling van de liefst €5 miljard aan ‘helikoptergeld’ in de begroting voor 2016. Dijsselbloem had de voorbije jaren dit bedrag als een politiek eekhoorntje bijeengesprokkeld om met behulp van komende meevallers uit het economisch herstel een grote belastinghervorming te realiseren.
Daar zouden zo’n €5 à 6 miljard als smeerolie voor nodig zijn. VVD en PvdA vinden echter geen route tot overeenstemming daarvoor en hebben nu besloten deze voorraad voor ondersteuning van strategisch beleid voor de lange termijn in te zetten voor korte termijn doelen. Als het ware strooit men deze €5 miljard uit over het land vanuit een helikopter, vandaar die terminologie.
“Bespottelijk!”
Deel van de geschenken en subsidies van het kabinet is een bedrag van €300 mln om de loonsubsidies voor kinderopvang wat goudgerander te maken. Gezinnen waar via twee inkomens tot zo’n €120.000 per jaar binnen komt, kunnen zo rekenen op een douceurtje. “Bespottelijk!” zegt een rekenmeester en kenner van het sociaal beleid die de kabinetsstukken hielp voorbereiden tegen ScienceGuide.
“Als je jonge kinderen structureel wilt helpen met zo’n investering uit meevallers, stop dat geld dan ion vroeg- en voorschoolse educatie of in passend onderwijs voor kwetsbare jonge kinderen in het PO en de mentoring daar, ook van de onderwijzers. Dan komt het direct terecht bij de kleuters die het meest in de knel zitten. Nu is het gewoon het terugdraaien van een in moeilijke tijden doorgevoerde, terechte besparing op de inkomenssubsidies voor hogere inkomens.” De €100 mln extra voor kennis, waarmee minister Bussemaker met collega Kamp mag scoren, verbergt dus tegelijkertijd een financiële tegenvaller voor het onderwijs. De ruimte en noodzaak voor investeringen in kwetsbare kinderen in bijvoorbeeld het PO was er, maar zij worden niet gebruikt.
