Minister botst met Raad van State
In het ontwerp van de nieuwe wet ‘Versterking Bestuurskracht’ is opgnomen dat Raden van Toezicht een meldplicht krijgen bij de Inspectie van het onderwijs, wanneer er sprake is van wanbeheer in hun instelling. De Raad van State zegt in zijn oordeel dat dit onderdeel onrechtmatig is en uitgaat van en zla leiden tot een ernstige en zwaarwegende verwarring van verantwoordelijkheden. De Raad vreest dan ook dat als deze meldplicht wordt ingevoerd dit ertoe zou leiden dat instellingsbesturen juist gevoelige informatie achter zullen houden, omdat zij niet meer vertrouwelijk kunnen spreken binnen hun instelling.
Veel alerter op misstanden
Toen minister Bussemaker in juli haar ontwerp naar de Kamer stuurde, schreef zij in de toelichting hierop: “Raden van Toezicht in het onderwijs moeten veel alerter zijn op dreigende misstanden op de scholen die zij controleren en mogen die ook niet onder de pet houden. Toezichthouders worden verplicht om wanbeheer te melden bij de inspectie. De meldplicht geldt ook als de toezichthouders risico’s op het gebied van kwaliteit of continuïteit van onderwijs signaleren.”
Dit element was voor de RvS van een dusdanig principiële en zwaarwegende aard, dat hij de minister geadviseerd heeft om haar voorstel van wet in deze vorm niet naar de Kamer te sturen. “De Afdeling heeft ten aanzien van de voorgestelde meldplicht opmerkingen die van dien aard zijn, dat zij adviseert dit voorstel niet naar de Kamer te zenden, dan nadat de voorgestelde meldplicht is geschrapt.”
Inspectie onvoldoende proactief?
De minister heeft hier vanaf gezien en hoopt nu op steun van de Tweede Kamer. De Raad geeft de Kamer echter ampele overwegingen voor een zeer kritisch oordeel. “De meldplicht heeft gevolgen voor de verantwoordelijkheidsverdeling tussen de interne en externe toezichthouder. Actief handelen van de Inspectie terwijl de interne toezichthouder aan zet is, geeft onduidelijkheid over de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van de interne toezichthouder.”
“Voorgesteld wordt dat als de interne toezichthouder redelijkerwijs wanbeheer bij de instelling moet aannemen, de interne toezichthouder dat meldt aan de Inspectie. Volgens de toelichting kan de Inspectie haar proactieve toezichthoudende taak onvoldoende waarmaken, omdat de interne toezichthouder er niet toe verplicht is de Inspectie tijdig te informeren over redelijk aannemelijk wanbeheer bij de instelling.”
Tegenwerking intern uitgelokt
De zorg van de Raad van State is daarbij ook nog, dat de besturen en de Raden van Toezicht elkaar gaan tegen werken bij de hantering van een dergelijke meldplicht. “Als een interne toezichthouder zich niet primair kan richten op het belang van de rechtspersoon, komt bovendien zijn relatie met het bestuur van de rechtspersoon en de stakeholders onder druk te staan. Het risico bestaat immers dat zij verschillende belangen dienen, waardoor het bestuur en de interne toezichthouder elkaar kunnen gaan tegenwerken.”
“De meldplicht heeft gevolgen voor de verantwoordelijkheidsverdeling tussen de interne en externe toezichthouder. Actief handelen van de Inspectie terwijl de interne toezichthouder aan zet is, geeft onduidelijkheid over de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van de interne toezichthouder.”
Analyse ontbreekt
De minister geeft geen krimp, want zij acht een meldplicht van groot toegevoegd belang. “Het goed borgen van een tijdige signalering aan de inspectie doet recht aan het gewicht van deze grote belangen. Ik blijf daarom van mening dat een meldingsplicht een belangrijke toegevoegde waarde heeft en een wettelijke grondslag rechtvaardigt. Een meldingsplicht voor de interne toezichthouder zal er verder, als neveneffect, toe bijdragen dat de interne toezichthouder een grotere alertheid zal hebben om in actie te komen voor het publieke belang dat betrokken is bij zijn toezichthoudende taak.”
Alles overziende vindt de Raad echter dat onvoldoende is aangegeven is door de minister waarom er überhaupt een zodanige verplichting bij wet moet worden opgelegd. “Uit de toelichting wordt niet duidelijk of de verantwoordelijkheden van de interne en externe toezichthouder overlappen, complementair zijn aan elkaar of geheel van elkaar zijn gescheiden. Tot slot ontbreekt een analyse van de noodzaak tot het invoeren van de voorgestelde meldplicht.”
