Mismatch en borrelpraat
Die conclusie trok FNV-Jong voorzitter Esther Crabbedam uit de sessie met de onderzoekers en meedenkers onder leiding van SER-voorzitter Mariette Hamer. In die sessie bleek namelijk nog eens hoezeer de Nederlandse economie ook de komende jaren heeft te rekenen met een hoge werkloosheid onder ouderen, terwijl er tegelijkertijd sprake is van een sterk tekort aan gekwalificeerd personeel. Die mismatch vereist investeren in alle talenten, van jong tot oud.
Vette jaren?
Het daar gepresenteerde rapport ‘Zeven vette jaren?’ maakt korte metten met borrelpraat die de ronde doet. Zo blijken nieuwe ouderen, in tegenstelling tot wat vaak wordt beweerd, een stimulans voor de economie. Ook de werkgelegenheid en het grote aantal zzp-ers geven de Nederlandse economie een impuls. Daarentegen blijkt ons exportmodel onder druk te staan en heeft onze sectorstructuur mogelijk een lagere potentiële groei op lange termijn. Daarom hebben de betrokken partijen de handen ineengeslagen om een nieuwe groeiagenda voor ons land op te stellen, met de blik duidelijk nu aal gericht op de verkiezingen en formatie van 2017.
“Nederland heeft potentieel voldoende arbeidskracht in huis om de economie goed te laten draaien, maar arbeidsaanbod en -vraag lopen steeds vaker en verder uiteen,” stellen de onderzoekers van het ING Economisch Bureau. Dat staat in contrast met de goede vooruitzichten waar ons land op zou moeten kunnen rekenen. “De eerstkomende jaren zien er goed uit voor de Nederlandse economie. Er is veel ruimte om te groeien, grote schokken in de wereld om ons heen daargelaten,” zegt Marieke Blom, hoofdeconoom ING Nederland.
Schadelijk voor economie en ouderen
“Maar op termijn laat een aantal structurele factoren zijn sporen flink na: vooral de vergrijzing en de achterblijvende economische kracht van oudere werknemers en werkgevers zijn een bron van economische zorg.” De werkloosheid onder ouderen is nu al historisch hoog en loopt de komende jaren verder op. Ook al herstelt de Nederlandse economie zich, deze groep profiteert daar niet echt van. Het profiel van ouderen sluit steeds minder aan op de behoefte van werkgevers.
“Een economie die tegen zijn grens aan loopt omdat werkgevers vacatures niet gevuld krijgen, en tegelijk ouderen die werkloos thuis zitten. Dat is het beeld dat opdoemt als we door onze oogharen een paar jaar vooruit kijken. Dat schaadt zowel de ouderen, als het groeivermogen van de Nederlandse economie.”
Plafond bereikt?
Daar komt bij, dat de doorgaande verhoging van het opleidingsniveau van de beroepsbevolking wel de nodige uitdagingen meebrengt. De onderwijswereld worstelt daar mee en dat wordt niet minder, zo zeggen de onderzoekers.
Vorig jaar was bijna 30% van de 15 tot 75 jarigen hoger opgeleid. Dat is bijna twee keer zoveel als twintig jaar terug. Het aantal laagopgeleiden daalde juist fors in dezelfde periode: van meer dan 40% in 1994 tot 30% nu. Maar de stijging van het opleidingsniveau vlakt af. Het aantal afgestudeerde hoogopgeleiden neemt al lang niet meer zo spectaculair toe als vroeger. Op dit moment is bijna 45% van de 25-35 jarigen hoger opgeleid. Het plafond lijkt daarmee zo langzamerhand bereikt.
Lijkt, maar klopt dat? Het opleidingsniveau van de beroepsbevolking zal weliswaar afvlakken, maar nog decennia blijven stijgen. Weliswaar zijn nieuwe generaties instromende jongeren straks niet langer hoger opgeleid dan de generaties voor hen. Ze zijn wel een stuk ‘slimmer’ dan de ouderen die met pensioen gaan.
1 jaar meer, 1% meer
Dit ‘cohort-effect’ zal er de komende jaren nog voor zorgen dat het opleidingsniveau een positief effect heeft op de economische groei. Met de vuistregel: 1 jaar extra onderwijs voor de hele beroepsbevolking leidt tot 1% extra groei (bron: CPB) is het effect van een stijgend opleidingsniveau op de economische groei te benaderen. De komende 10 jaar gaat het om een effect van 0,3%. Dat is slechts 0,1%-punt minder dan in het vorige decennium. Al is het minder snel, de hoeveelheid hoger opgeleiden in de beroepsbevolking blijft dus stijgen.
Maar dit roept vragen op bij de onderzoekers. “De kwaliteit van de diploma’s staat echter ter discussie. Per student is steeds minder geld beschikbaar. Kennis veroudert sneller, opleidingen zijn al verouderd op het moment van afstuderen. Onderwijsinstellingen hebben moeite om de meest recente vakkennis te vertalen in het curriculum. Dit drukt dit de bijdrage van het onderwijs aan de groei extra.”
