Onze diplomafeestjes zijn wit

Het werd doodstil aan de Kralingse Zoom. De opening van het collegejaar aan de Hogeschool Rotterdam zou een feestje zijn, maar de inhoud zorgde dat iedereen besefte dat hier iets gebeurde. Centraal stond het essay over studiesucces van de Rotterdamse auteurs Erwin van Braam, Izaak Dekker, Ron Bormans en Maaike Bajwa en de ‘inconvenient truths’ daarin. U leest dat essay hier.

Als stad een probleem

Men reikte prijzen uit aan juweeltjes. Die HBO-parels konden niet overschaduwen dat een fundamentele herijking gaande is. Wethouder Hugo de Jonge van onderwijs zei dat het beste. “Dat essay ging ik lezen. Ik dacht meteen: dat is niet waar. Ik dacht dat ze hier een nummer maakten en die cijfers niet konden kloppen. Het was veel positiever, MBO-HBO was toch een emancipatiesucces?”

De Jonge gaf nu na herlezing zonder meer toe, dat het wel waar was. En dat heeft voor zijn wereldstad enorme consequenties. “Wij zijn de jongste grote stad in Nederland en we worden steeds jonger. Rotterdam leunt op het beroepsonderwijs. MBO en HBO, daar gebeurt het met al die jongeren. Als de emancipatiemotor van het HBO dus stokt, dan hebben we als hele stad een probleem.”

De Jonge prees Ron Bormans en zijn hogeschool voor “een eerlijk verhaal met harde cijfers.” Hij waarschuwde vriendelijk doch helder de andere spreker bij de jaaropening, MBO-raad-voorzitter Jan van Zijl. “Jouw relativeringen van dat essay begrijp ik wel, maar de realiteit is wel dat wij allemaal met dit enorme vraagstuk aan de slag moeten.”

Studiesucces als pijnpunt

Het betoog van Van Zijl bevatte namelijk primair verklaringen voor het feit dat de MBO-HBO-doorstroom zo pijnlijk verslechtert, die gestoeld waren op conjuncturele verschijnselen en het feit dat MBO’ers al een diploma hebben en dus makkelijk kunnen opstappen in het HBO als het ze tegenvalt. Wel onderstreepte hij, dat het MBO nog veel kan leren van de kwaliteitszorg en accreditaties in het HBO.

Collegevoorzitter Ron Bormans lijnde zijn essay nog eens uit. Kern is dat op alle criteria zijn instelling goede voortgang maakt. Op één na: studiesucces. Ook kondigde hij nieuwe huisregels aan om de onderlinge cultuur van respect binnen de hogeschool op te poetsen.

Dalend studiesucces ziet Bormans niet over de hele linie voorkomen. De VWO-instroom floreert in het HBO en ook de Havisten doen het behoorlijk. “Vroeger speelde de MBO’er hier een thuiswedstrijd. De Havist had moeite. Die had die beroepsgerichte achtergrond en attitude vaak nog niet. Dat is nu omgedraaid. We zijn scherper geworden op het niveau en cognitieve elementen en dat maakt het voor MBO’ers moeilijker. De Havist speelt dat de thuiswedstrijd en de MBO’er gaat nat op het reflectief vermogen dat van de professional van vandaag vereist wordt.”

De terugval van studiesucces is dramatisch bij de allochtone MBO’er, zeker bij de jongens. “Een wit meisje van de Havo is beduidend kansrijker bij ons dan een MBO-jongen met een kleurtje.” Tegen Van Zijl zei Bormans daarop: “Jan, je relativeringen zijn deels terecht, maar de feiten zijn de feiten.”

Geen patente recepten

Bormans vertelde dat hij bij de eerstejaars groepen van zijn hogeschool heel de wereld bij elkaar in de collegezaal en de werkgroepjes ziet. “Maar daarna verandert dat. Als wij niet oppassen, worden wij – en dat in deze stad – een witte school. De allochtone MBO’er stroomt wel in, maar gaat niet met een diploma de arbeidsmarkt op. Zo hard is het. Onze diplomafeestjes zijn wit.”

Patente recepten zijn er niet, zo veel maakte het College van Bestuur duidelijk. Men had voor elk lastig punt in één of meerdere opleidingen wel soms hele slimme oplossingen gevonden. Die moeten docenten veel meer met elkaar delen, zo bleek uit intensieve, interne gesprekscycli. “En we moeten eerlijker zijn. Empathie met de student betekent dat je eerlijk tegen ze bent, binding betekent eisen stellen en zorgen dat ze er voor gaan. Empathie is niet soft.”

Scherpe boodschap voor Bussemaker

De complimenten van de MBO-raad voor al het moois in Rotterdam wuifde Bormans daarom elegant, maar spijkerhard weg. Hij vond het helemaal niet adequaat hoe MBO en HBO docenten samen de doorstroom feitelijk begeleiden, bijvoorbeeld. “Het moet meer en het moet beter.” Het HBO moet selectiever durven zijn tegen MBO’ers die opleidingen ambiëren die niet aansluiten op hun niveau en oriëntatie vanuit de eerdere opleiding. “Wij verstoken zulke jongeren. Dat is niet eerlijk naar ze. Als zij na een half jaar als mislukt buiten onze school staan, dan is dat het eerste trauma in hun leven. Dat moeten wij niet willen.”

Voor Jet Bussemaker had Bormans daarom een scherpe boodschap. “Wij gaan de prestatieafspraken dus niet halen. Daar gaan we niet omheen draaien en ook geen excuses voor maken. Er zijn collega’s van mij die nu hele verhalen houden à la ‘we hebben er toch alles aan gedaan hoor, maar het lukte niet.’ Wat zeggen zij anders dan dat zij hun studenten te dom vinden voor het HBO? Ook hier moeten wij eerlijk durven zijn. In ons essay hebben we onze analyse gegeven van de problemen. Het gaat er nu om dat we die aanpakken.”