Red het bad van Beuys

Een van de kunstwerken van Joseph Beuys is ooit door een propere schoonmaakster van een museum schoongemaakt. Hoewel de Duitse sjamaan van de eigentijdse beeldende kunst veel met stoffen als vilt en dierlijke vetten werkte, had de reinigingsdienst een badkuip die hij als installatie exposeerde in Dortmund toch maar even flink onder handen genomen. De vette rand  binnenin werd fris en blinkend weggepoetst. Het object dat vele honderdduizenden euro’s waard was kon toen zelf de prullenbak in.

Dit fameuze incident toont aan dat de conservatie van moderne kunst geen eenvoudige zaak is. Om dit te ondersteunen en verbeteren, is aan de Universiteit Maastricht een groot, vierjarig internationaal onderzoeksproject gestart: New Approaches in the Conservation of Contemporary Art (NACCA). Vijftien jonge, talentvolle onderzoekers gaan in zes Europese landen promotieonderzoek doen en worden opgeleid tot een nieuwe generatie conserveringsdeskundigen.

Verantwoorde zorg

Renée van de Vall, hoogleraar Kunst & Media en coördinator van het project vanuit de Universiteit Maastricht: “NACCA is een internationaal platform voor een zowel wetenschappelijke als praktijkgerichte opleiding van een nieuwe generatie conserveringsdeskundigen. Zij nemen vraagstukken rond de authenticiteit van fotografie, installaties, performances en digitale kunst onder de loep, de rol van kunstenaars en kunstenaars-interviews in de conservering daarvan en belichten naast de conservering van kunstwerken in publieke verzamelingen ook privécollecties.”

“Uitgangspunt van het onderzoek is dat er in de conserveringspraktijk zelf inventieve en baanbrekende benaderingen worden gevonden en dat de verantwoorde zorg voor moderne en hedendaagse kunst vraagt om het stap voor stap onderzoeken, uitwisselen en vergelijken van dergelijke experimentele strategieën.”

Erfgoed van de toekomst

Musea en andere collecties voor moderne en hedendaagse kunst worden regelmatig geconfronteerd met het feit dat hun kunstwerken moeilijk te behouden zijn. Nieuwe materialen, zoals plastic, en nieuwe media, zoals video en Internet, stellen collectiebeheerders en restoratoren voor onvoorziene problemen. En wat te doen met werken waarvan het materiaal bedoeld is om te vergaan, met kunstwerken die aan een specifieke plek verbonden zijn of met performances?

Met het veranderende karakter van kunstwerken veranderen ook de eisen die worden gesteld aan de expertise van museumprofessionals en andere beroepsgroepen die betrokken zijn bij de zorg voor het artistieke erfgoed van de toekomst: voor alles moeten deze in staat zijn elk geval op zijn eigen waarde te beoordelen, complexe afwegingen te maken en samen te werken met een groot scala van andere deskundigen.

Nederland vervult sinds het project ‘Modern Art: Who Cares?’(1995-1997) een voortrekkersrol in dit onderzoeksveld. Vijftien jonge onderzoekers zullen in Nederland, Duitsland, Polen, Groot Brittannië, Italië en Portugal aan de slag gaan. Het Maastricht Centre for Arts and Culture, Conservation and Heritage (MACCH) coördineert het project, waarvoor de Europese Unie bijna vier miljoen euro subsidie verstrekte.

Het project is een zogeheten ‘Marie Curie Innovative Training Network’, waarin universiteiten, musea en andere erfgoedinstellingen in het veld van de moderne en hedendaagse kunst samenwerken. Onder hen zijn de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, het Stedelijk Museum Amsterdam en het Bonnefanten Museum Maastricht, Tate in Londen en Museo delle Culture in Milaan.