Vlaamse bijval tegen Elsevier?
Onlangs werd bekend dat de VSNU een plan in werking heeft gesteld om ’s wereld grootste wetenschappelijke uitgever te boycotten. Zo zijn Nederlandse wetenschappers gevraagd om hun functie als (hoofd)redacteur bij Elsevier neer te leggen. Dit komt door de impasse die is ontstaan over het aanbieden artikelen in Open Access. In Vlaanderen is nu ook kritiek te horen op de peperdure uitgevers, schrijft de Vlaamse krant de Tijd.
Een tijdbom
“Dit is een tijdbom.” Liliane Schoofs, vicerector onderzoeksbeleid van de KU Leuven, schuwt de harde woorden niet als het gaat over de wetenschappelijke vakbladen. Universiteiten, hogescholen en onderzoeksinstituten moeten nu erg veel geld opzijzetten om toegang te krijgen tot wetenschappelijke bronnen, maakt Schoofs duidelijk.
“Als universiteit betalen we eigenlijk drie keer om toegang te krijgen tot de wetenschappelijke tijdschriften. De universiteit betaalt een abonnement zodat alle aangesloten studenten en onderzoekers de artikelen in kwestie überhaupt kunnen lezen. Maar daar blijft het niet bij. Het is vaak onderbelicht in de media, maar de onderzoeker betaalt ook een auteursbijdrage als hij effectief een artikel wil gepubliceerd krijgen in de tijdschriften. Die bijdrage komt ook uit het onderzoeksbudget.”
Nog eens langs de kassa
De derde factuur die de universiteiten vaak moeten betalen, is voor de Open Access-optie. Bij het Open Access-model betaalt de onderzoeker een tijdschrift nog eens extra om een artikel gratis online in licht gewijzigde vorm beschikbaar te maken. Volgens Schoofs kost een Open Access-optie voor een publicatie al snel 4000 euro. “De overheden hebben ons dat verplicht, maar ze beseffen niet dat de wetenschappelijke uitgevers nog eens langs de kassa passeren.”
Dit weegt zwaar op de universitaire budgetten, valt te horen op de verschillende universiteiten. De UHasselt is als kleinste ‘de meest vragende partij’ voor een oplossing en brengt daarom nu de oprichting van een Vlaamse e-bibliotheek ter tafel.
Nefast
“Al te vaak onderhandelt een universiteit nog apart met een wetenschappelijk vakblad”, vindt vicerector Onderwijs Jean-Michel Rigo. “Voor kleinere universiteiten is het moeilijk goede contracten af te sluiten met de uitgevers. Wij brengen minder gebruikers aan en betalen daar automatisch meer voor.”
“De grotere universiteiten hebben meer middelen, waardoor ze beter toegang hebben tot onderzoekbronnen. Dat is nefast voor ons, want iedereen strijdt voor dezelfde onderzoekfinanciering.” Rigo pleit dan ook voor een Vlaams orgaan dat over de toegang tot de wetenschappelijke bronnen onderhandelt.
De andere universiteiten zijn bereid om meer met één stem te en zowel de KU Leuven als de UGent wijst erop, dat al een zekere vorm van samenwerking bestaat. “Alle universiteiten en onderzoeksinstituten zijn onderdeel van Elektron, een vzw die de toegang tot een bepaald segment van de wetenschappelijke bronnen regelt”, zegt Schoofs. “De basis is er al,” stelt ook de UGent. Misschien sluit Vlaanderen zich dan ook aan bij Nederland, waar de universiteiten zich al verenigd hebben in een strijd tegen Elsevier. Op die mogelijkheid wijst ook zakenblad de Tijd aan ht eind van zijn berichtgeving.
